خانه بروجردی های کاشان ؛ خانه‌ای به بهانه عشق

خانه بروجردی ها (خانه نطنزی‌ها) از فاخرترین خانه‌های تاریخی ایران در دوران قاجار است. از زیبایی و شگفتی این خانه همین بس که دو سال متوالی (در سال‌های 2015 و 2016) از لحاظ محبوبیت جاذبه‌های گردشگری، به‌عنوان انتخاب برتر یونسکو برگزیده شد. این گنجینه‌ی ارزشمند یک نمونه از باشکوه‌ترین خانه‌های اعیان‌نشین قاجار و از معروف‌ترین جاهای دیدنی کاشان محسوب می‌شود. اگر عزم سفر به کاشان دارید احتمالاً مشتاق هستید تا از این خانه تاریخی دیدن کنید. در این مطلب می‌خواهیم به داستان ساخت بنا و شگفتی‌های هنر و معماری این خانه که یکی از تماشایی‌ترین جاهای دیدنی کاشان است، بپردازیم. پس تا انتهای این مطلب با هومسا همراه باشید.

آشنایی با خانه بروجردی ها، زیباترین خانه‌ی تاریخی آسیا

قدمت خانه بروجردی ها به بیش از ۱۵۰ سال قبل و زمان سلطنت ناصرالدین شاه می‌رسد که مقارن با سده‌ی ۱۳ هجری است. این عمارت باشکوه با شماره 1083 در سال 1354 در فهرست آثار ملی ثبت شده است. اثر فاخر معماری که در جنوب شرقی کاشان و در محله‌ی قدیمی سلطان میر احمد قرار دارد و هم‌اکنون محل اداره‌ی میراث فرهنگی کاشان است.

این بنای تاریخی به‌عنوان آینه‌ی تمام نمایی از هنر اصیل معماری شرقی، هنر دست معماران، نقاشان و گچ‌کاران چیره‌دست ایرانی را پیش چشم بازدیدکنندگان و هنردوستان تصویر می‌کند. نقاشی‌ها و گچ‌کاری‌های این عمارت به‌قدری چشم‌نواز و خیره‌کننده است که دبیرکل سازمان یونسکو در سفری که به کاشان داشت، خانه بروجردی‌ها را زیباترین خانه‌ی تاریخی در سراسر قاره آسیا معرفی کرد.

تاریخچه‌ی ساخت خانه بروجردی ها، داستان عشق سید حسن به دختر تاجر کاشانی

در پس ماجرای این خانه، قصه‌ای عاشقانه و شنیدنی نهفته است. سیدحسن نطنزی بازرگان جوان و ثروتمندی بود که به دلیل مسافرتهای پی در پی به بروجرد به نام حسن بروجردی در بین مردم شناخته شد. حکایت خانه بروجردی ها هم در پی عاشق شدنش در حین سفرهای متعدد او شکل گرفت.

سید حسن در سفری به کاشان، یک دل نه صد دل عاشق دختر سید جعفر طباطبایی نطنزی می‌شود. سید جعفر که از تجار خوش‌نام و معروف کاشانی در بازار فرش بود، خانه مجللی برای سکونت اهل‌وعیالش داشت. خانه‌ی این تاجر کاشانی همان خانه‌ی تاریخی معروف و بسیار زیبایی است که به نام خانه طباطبایی‌های کاشان شناخته می‌شود.

پس از مدتی، سید حسن دل به دریا زد و به همراه پدرش سید مهدی به خانه تاجر کاشانی رفت تا دختر را از پدر خواستگاری کند؛ خواستگاری همانا و شرط و شروط سید جعفر همانا. پدر دختر شرط موافقت خود برای این وصلت را ساخت خانه‌ای هم‌سطح منزل خودش یعنی خانه پدری عروس خانم اعلام کرد.

سید حسن هم که آرزویی جز رسیدن به معشوقه‌اش نداشت، شرط ساخت خانه را پذیرفت و بر اسب مراد سوار شد. او برای ساخت خانه از هنرمندان صاحب‌نامی مانند استاد معمار علی مریم کاشانی، صنیع‌الملک نقاش برجسته ایرانی دعوت کرد تا هر آنچه از ذوق و سلیقه دارند را در ساخت بنا به‌کارگیرند. غافل از اینکه ساخت چنین خانه‌ای به این سادگی‌ها نبود؛ باوجود افزایش ساعت کاری، 150 معمار و کارگر، 18 سال طول کشید تا حیاط اندرونی و تالار اصلی خانه برای سکونت تکمیل شود.

به‌راستی در آن سال‌های طولانی و پرفرازونشیبی که برای ساخت بنا سپری می‌شد، چه کسی فکر می‌کرد خانه بروجردی ها بعد از گذشت بیش از یک قرن هنوز از مهم‌ترین شاهکارهای معماری سنتی ایرانی باشد.

اگر دوست دارید با دیگر خانه‌ی قدیمی و محبوب کاشان آشنا شوید، خواندن مطلب خانه عباسیان را از دست ندهید.

معماری و نقوش خانه بروجردی ها، نماد هویت و هنر اصیل ایرانی

عمارت باشکوه بروجردی‌ها با حجم وسیعی از هنر و خلاقیت، از افتخارات مسلم معماری سنتی ایرانی است. این خانه در دو طبقه و با مساحت تقریبی 3000 مترمربع، به دستان توانای استاد علی مریم کاشانی خلق شد.

آنچه در این بنای باشکوه بیش از هر چیز توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند، گچ‌بری‌ها و نقاشی‌هایی با جزئیات ظریف و حیرت‌آور است که در هر گوشه به چشم می‌خورد. این نقاشی‌ها توسط دو نقاش نامی ایرانی صنیع‌الملک و کمال‌الملک که از قضا عمو و برادرزاده هستند، با به‌کارگیری تکنیک رنگ‌ روغن و آبرنگ اجرا شده است.

با تماشای دیوارهای این بنا، گویی کتاب مصوری را ورق می‌زنیم که هر ورقش نبوغ و هنر ایرانیان را فریاد می‌زند. انسان‌هایی که روزگاری در این خانه نفس می‌کشیدند، اکنون در زیر خروارها خاک خفته‌اند اما این افسانه‌ها هستند که سالیان سال بر سینه دیوار جا خوش کرده‌اند؛ در یک تالار داستان یوسف و زلیخا، در تالار دیگر افسانه لیلی و مجنون بر صفحه دیوار نقش بسته است. با گردش در فضای داخلی خانه به دیوارهایی برمی‌خوریم که بر روی آن‌ها نقاشی‌هایی از اقلامی که سید حسن به تجارت آن‌ها می‌پرداخته، وجود دارد. نقش‌هایی هم از هدایای نفیسی که از بزرگان به صاحب‌خانه پیش کش می‌شد، در میان آن‌ها به چشم می‌خورد.

راز های جالب معماری خانه بروجردی ها| گرم در زمستان ، سرد در تابستان

از زیبایی‌های این عمارت که بگذریم، رمز و راز طراحی خانه در دل شهری با اقلیم گرم و خشک سؤال‌برانگیز است. چگونه خانه‌ای در شهر کویری کاشان در فصول مختلف سال سرشار از طراوت و هوای مطبوع است؟

پاسخ این سؤال به هوشمندی ایرانیان در ساخت‌وساز برمی‌گردد. نکته‌ی جالبی در مورد معماری کشور وجود دارد؛ اگرچه ایران کشوری پهناور با اقلیم‌های متفاوت است؛ اما اصول معماری هر شهر و دیار تناسب شگفت‌آوری با موقعیت جغرافیایی، مناسبات فرهنگی و مصالح در دسترس دارد.

در مورد خانه بروجردی‌ها هم به خدمت گرفتن اصول مهندسی صحیح توسط معماران به‌درستی صورت گرفته است. وجود سه برج بادی چهل متری بالای تالار اصلی و بخش ورودی به متعادل کردن هوا در تابستان کمک زیادی کرده است. بادگیرهای پشت‌بام که نسیم خنک را به سمت سرداب می‌فرستند و این‌گونه هوای فضای داخلی را مطبوع می‌کنند. البته استفاده از مصالح مورد استفاده هم بی‌تأثیر نبوده؛ ترکیب خشت خام به‌کاررفته و ملات گچ و گل برای دیوارها به همراه جرزها باعث خنک ماندن فضا در فصل سوزان تابستان شده است.

از سوی دیگر ساخت اتاق‌های نورگیر با پنجره‌های رنگارنگ با جذب گرما و نور، حرارت مورد نیاز را تا حدودی تأمین می‌کنند؛ بنابراین اتاق‌هایی که پنجره بیشتری دارند به دلیل جذب گرمای خورشید، در فصل زمستان بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

گردش در بخش‌های مختلف خانه

درگذشته، معماری منازل ایرانی به‌گونه‌ای بود که فضای هر خانه به دو بخش اندرونی و بیرونی اختصاص می‌یافت. قسمت اندرونی مخصوص ساکنان اصلی خانه و قسمت بیرونی برای دسترسی مهمانان و سایر مراجعان در نظر گرفته می‌شد.

قسمت ورودی خانه

خانه‌ی خانواده بروجردی‌ها هم مثل سایر خانه‌های قدیمی کاشان، به دو بخش مجزای اندرونی و بیرونی تقسیم می‌شود. البته این دو بخش در قسمت ورودی و هشتی باهم اشتراک دارند. این خانه به‌صورت سه‌ طبقه ساخته ‌شده که طبقه زیرین آن در قسمت جنوبی و مربوط به سرداب یا زیرزمین خانه است.

سه در برای ورود و خروجی افراد مختلف وجود دارد؛ به‌جز در اصلی، یک در برای ورود و خروج مهمانان و در دیگر برای مراسم‌های مذهبی به کار می‌رفته است.

نام عکاس: علیرضا شاه حمزه ، باشگاه خبرنگاران جوان

به داخل خانه قدم می‌گذاریم

پس از گذر از در ورودی و هشتی، از طریق راهرو به قسمت بیرونی خانه وارد می‌شوید. زمانی که پا در حیاط مستطیلی گذاشتید، حوض کوچکی را پیش چشمان خود می‌بینید که توسط بوته‌های گل و درختان کهن‌سال احاطه ‌شده است.

روبروی حوضچه عمارتی پر از پنجره‌ می‌بینید، این پنجره‌های رنگارنگ هر روز سلام خورشید را به اندرونی می‌رسانند و گرمابخش اتاق‌ها در روزهای سرد سال هستند. فضای داخلی خانه پر از حس‌‍وحال هنری است؛ فکرش را بکنید اهالی خانه هر روز با لذت دیدن آینه‌کاری‌های ظریف و نقوش برجسته روز را به شب می‌رساندند.

آشپزخانه‌ یا مطبخ که در بخش شمال شرقی خانه قرار دارد، روزگاری در آن غذاهای خوش آب‌ورنگی برای خانواده سید حسن طبخ می‌شد. بخش‌های دیگر خانه مانند حیاط روباز و حیاط‌های سرپوشیده هم بسیار متناسب و باصفا هستند.

نام عکاس: علیرضا شاه حمزه ، باشگاه خبرنگاران جوان

اقامت در کاشان

شهر کاشان از نظر اقلیمی، در طبقه‌ی مناطق گرم و خشک قرار دارد؛ با در نظر گرفتن این موضوع بهترین فصل پیشنهادی برای سفر به کاشان و بازدید از منازل تاریخی آن، فصل بهار و پاییز است. اگر به این شهر تاریخی زیبا سفر کردید می‌توانید با خیالی آسوده با مراجعه به وب‌سایت هومسا اقدام به اجاره ویلا و سوئیت در کاشان کنید. سامانه‌ی اجاره ویلا و سوئیت هومسا در کنار شماست تا طیف گسترده‌ای از اقامتگاه‌های هر شهر را مطابق با نیازتان فراهم کند.

 اطلاعات بازدید و مسیر دسترسی به خانه بروجردی ها

نام عکاس: علیرضا شاه حمزه ، باشگاه خبرنگاران جوان

سخن آخر

در سفر به کاشان بازدید از سایر جاذبه‌های گردشگری این شهر تاریخی را از دست ندهید. حمام سلطان امیر احمد، خانه طباطبایی‌ها، خانه عباسیان، خانه عامری‌ها، خانه باکوچی و بازار کاشان از دیگر مکان‌های دیدنی کاشان هستند.

در پایان امیدواریم اطلاعات موردنیاز خود را در مورد این نماد اصیل هنر و معماری ایرانی به دست آورده باشید. از اینکه تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید از شما سپاسگزاریم.