شهر مهرنگار؛ مهریز یزد

مهریز یزد از شهرهای کویری و بسیار زیبای ایران است که جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بسیاری دارد. این شهر در 45 کیومتری جنوب شهرستان یزد و 48 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان تفت قرار دارد. به همه کسانی که برای سفر و بازدید از جاهای دیدنی یزد راهی این استان می‌شوند پیشنهاد می‌کنیم که حتما سری به شهرستان مهریز بزنند. چون این شهر جاذبه‌هایی دارد که حتی در شهری مانند یزد هم نمونه آن را نخواهید دید. در این مقاله می‌خواهیم درباره هرآنچه که در سفر به مهریز نیاز دارید بدانید صحبت کنیم.

مسیر دسترسی به مهریز یزد

برای سفر به مهریز می‌توانید از اتوبوس، قطار و هواپیما استفاده کنید.

• برای استفاده از اتوبوس می‌توانید از طریق پایانه غرب شهر تهران، اتوبوس مورد نظر خود را با توجه به ساعت حرکت خریداری کنید.
• برای استفاده از قطار ابتدا باید به شهرستان یزد بروید و از آنجا راهی مهریز شوید چون مهریز ایستگاه قطار ندارد. قطارهای غدیر، غزال، پارسی، نگین و البرز برای این مسیر خدمات رسانی می‌کنند.
• برای استفاده از خطوط هوایی هم باید با خرید بلیت یزد، خود را به یزد برسانید و سپس راهی مهریز شوید که البته مسیر زیادی نیست.

تاریخچه شهر مهریز یزد

مهریز که نام قدیم آن مهرگرد بوده و بعدها به مهریجرد و مهریز تغییر پیدا کرده به دستور مهرنگار دختر انوشیروان پایه‌ریزی شده است. مطابق با نقش و نگارهای باقی‌مانده بر روی کوه ارنان، این شهر بیش از 10 هزار سال قدمت دارد و 600 اثر تاریخی و فرهنگی با جا مانده است. از این تعداد تنها 89 مورد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از جمله جاهای دیدنی مهریز که برخی در این فهرست به ثبت رسیده‌اند می‌توان به کاروانسرای زین‌الدین، مجموعه مهرپادین، زیارتگاه پیرناکی زرتشتیان، روستا و قلعه سریزد، عمارت پهلوان پورو غیره اشاره کرد. بد نیست بدانید بلندترین برج بادگیر و تنها کاروانسرای مدور ایران در این شهر واقع شده‌اند. در ادامه با ما همراه شوید تا تک‌تک این جاذبه‌های تاریخی را به شما معرفی کنیم.

جاذبه‌های گردشگری مهریز یزد

همانطور که گفتیم مهریز یزد بیش از 600 اثر تاریخی دارد که 89 مورد به ثبت رسیده اند. در اینجا به مهم‌ترین جاهای دیدنی مهریز اشاره خواهیم کرد.

1- رباط یا کاروانسرای زین الدین

کاروانسرای زین‌الدین در 30 کیلومتری جنوب شرقی مهریز قرار گرفته و حدود 400 سال پیش به دستور شاه عباس صفوی و به دست معمار معروف آن زمان، محمد سلطان یزدی بنا شده است. این کاروانسرا تنها کاروانسرای ایران است که دارای پلان مدور است و پنج برج مختلف برای محافظت از آن، دور تادور بنا ساخته شده است. جالب است بدانید که فضای بیرونی مدور و پلان داخلی به شکل 12 ضلعی طراحی شده‌اند. فضای داخلی کاروانسرا را اتاق‌های شاه‌نشین تشکیل می‌دهند که امروزه تبدیل به سوئیت‌های زیبایی برای استفاده گردشگران شده‌اند.

بقیه بخش‌های این کاروانسرا را سکوهایی برای استراحت کاروانیان، شترخانه و بادگیر تشکیل می‌دهند. در گذشته این کاروانسرا محل استقرار تفنگچی‌ها و نگهبانان بوده است ولی امروزه به هتلی زیبا تبدیل شده که نام آن به عنوان یکی از 101 هتل برتر دنیا در مجله گردشگری تاتلر به ثبت رسیده است. این هتل 32 اتاق با سرویس کف خواب دارد و دکوراسیون و نحوه چیدمان آن کاملا سنتی است.

• آدرس کاروانسرای زین‌الدین: استان یزد، شهر مهریز، بزرگراه مهریز- انار، کیلومتر ۶۰ جاده یزد به کرمان

2- مسجد جامع باغ بهار

مسجد جامع باغ بهار مهریز یزد یکی از قدیمی‌ترین مساجد این شهر است که قدمتی برابر با 340 سال دارد. این مسجد در محله بغدادآباد قرار داشته و توسط شخصی به نام ملامسعود، از تجار معروف یزد ساخته است. بخش‌های دیگری که جزو این مجموعه محسوب می‌شوند شامل یک حسینیه، تکیه، آب انبار و ساعت آفتابی است. به دلیل اهمیت زیاد مسجد جامع باغ بهار از نظر تاریخی، بنای آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

• آدرس مسجد باغ بهار: مهریز، زارع زاده، بلوار شکیب، خیابان دهم فروردین

3- قلعه مهرپادین مهریز

یکی دیگر از بناهای تاریخی بسیار مهم مهریز یزد، قلعه مهرپادین است. این قلعه دو باروی دفاعی به ارتفاع 605 متر دارد که 9 برج دفاعی بر روی این دو حصار قرار گرفته است. در بین این دو حصار بخشی‌های اصلی قلعه را می‌بینیم که شامل شاه‌نشین، بخش مسکونی، فضای عمومی یا مذهبی، انبار کالا، اصطبل، دالان ها و راهروهای ارتباطی است. بخش شاه نشین در بالاترین قسمت و مشرف به کل بنای قلعه ساخته شده و بر کلیه بخش‌ها احاطه دارد. این اثر تاریخی به علت اهمیت بالایی که از نظر تاریخی داشت، در سال 1378 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

• آدرس قلعه مهرپادین مهریز: مهریز، مجاور خیابان انقلاب، حدفاصل خیابان سیدمصطفی

4- روستا و قلعه سریزد مهریز

قلعه تاریخی سریزد بیش از 2500 سال قدمت دارد و عنوان پنجمین شاهکار شهرنشینی ایران باستان در دوره ساسانیان را از آن خود کرده است. این روستای تاریخی در دوره های مختلفی از جمله سلجوقیان، ایلخانیان و صفویان همچنان رونق خود را حفظ کرده و در وضعیت مطلوبی بوده است. این قلعه بخشی از روستای سریزد است و در کنار مسجد جامع سریزد، دروازه شهر فرافر و حمام تاریخی آن، مجموعه ای بی‌نظیر را تشکیل می‌دهد.
اما قلعه سریزد با آن برج و باروی بلند و خندقی که دور تادور آن حفر شده از مهم‌ترین جاذبه‌های این منطقه است. این قلعه که تاریخ آن به قرن سوم تا هفتم میلادی بر می‌گردد، به عنوان انباری برای ذخیره غلات و مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گرفت. کالاهایی اساسی که ارزش بالایی برای مردم در آن زمان داشت. علاوه بر غلات، پول، طلا و زیورآلات روستائیان هم برای جلوگیری از غارت دشمنان در حصار برج و باروی قلعه مورد حفاظت قرار می‌گرفت.

به عقیده کارشناسان قلعه سریزد قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و حتی جهان است. وجود خندق شش متری با عمق سه تا چهار متر و دو دیوار متحدالمرکز تودرتو با برج و باروی بلند قلعه گواه این ادعاست. درب قلعه درست مثل لوکیشن فیلم‌های هالیوودی، به صورت متحرک بوده که با طناب و قرقره‌های تعبیه شده باز و بسته می‌شده است. این سیستم مانع از ورود دشمن به داخل قلعه می‌شد. حتی اگر دشمن می‌توانست از این در عبور کند به درب دیگری می‌رسید که عبور از آن هم کار راحتی نبود.
خود قلعه سه طبقه است و در ساخت آن از خشت، گل، آجر و گچ استفاده کرده‌اند. در اتاق‌ها و حجره‌های دو سمت راهروهای داخلی قلعه اثراتی از شومینه و تزئینات دیگر دیده می‌شود. این اتاق ها دارای درب و کلید مجزا برای حفاظت از کالاهای ارزشمند بوده‌اند.
در روستای سریزد، علاوه بر بازدید از قلعه و سایر جاهای دیدنی می‌توانید از تفریحات مختلفی مانند موتورسواری، رصد ستارگان، آفرود و کالسکه سواری هم بهره ببرید.

• آدرس روستا و قلعه سریزد: مهریز، جاده سریزد

5- زیارتگاه پیر نارکی

یکی دیگر از جاهای دیدنی مهریز یزد، زیارتگاه پیرناکی است. این زیارتگاه از قدیمی‌ترین زیارتگاه‌های زرتشتیان ایران به شمار می‌رود و محبوبیت زیادی هم بین گردشگران دارد. بنای زیارتگاه از سه طرف به کوه محدود می‌شود. باور عام بر این است که ناز بانو، عروس پادشاه پارس بعد از حمله اعراب به ایران به این مکان آمده و در این کوه غیب شده است. هر ساله روز مهر تا روز ورهرام (دوازده تا شانزدهم امرداد) زرتشتیان ایران در این مکان جمع شده و آئین‌های مخصوص زرتشتی را به جا می‌آورند. این زیارتگاه یکی از چندین زیارتگاه زرتشتیان در استان یزد است. آتشکده ورهرام و زیارتگاه چک چک یزد از محبوب‌ترین دیگر عبادتگاه‌های مهم استان یزد هستند که شهرت جهانی دارند.

• آدرس زیارتگاه پیرناکی مهریز: مهریز، بلوار قادری، جاده منشاد، جاده ابراهیم آباد، انتهای جاده پیرناکی

6- باغ پهلوان پور مهریز یزد

از میان تمام باغ‌های ایران که به پرشین گاردن معروف هستند، 9 مورد در فهرست یونسکو به ثبت رسیده‌اند. باغ پاسارگاد به عنوان الگوی باغ‌های ایرانی، باغ ارم شیراز، باغ چهل ستون اصفهان، باغ فین کاشان، باغ عباس‌آباد بهشهر، شاهزاده ماهان، اکبریه بیرجند، دولت آباد یزد، و پهلوان پور مهریز در این لیست قرار دارند.
باغ پهلوان پور که تاریخ ساخت آن به دوره قاجار بر می‌گردد، از مهم‌ترین جاهای دیدنی مهریز محسوب می‌شود. این باغ توسط حسن ملارضا ساخته شد و بعدها به دامادش به نام علی پهلوان پور رسید که تجار شناخته شده یزد بود. ظاهرا در وسط این باغ یک دیوارچینه‌ای قرار داشته که بعد از ازدواج فرزندان آن‌ها، دیوار برداشته شده و باغ و عمارت پهلوان پور در آن ساخته می‌شود.
جریان آب در باغ یکی از ویژگی‌های اصلی باغ‌های ایرانی است که در باغ پهلوان پور هم شاهد آن هستیم. آب جاری در باغ از قنات حسن آباد تامین می‌شود. عنصر بعدی کاشت درختان و گیاهان با یک ساختار بخصوص است. در باغ پهلوان پور درختان چنار کهنسالی را می‌بینید که در اطراف جوی اصلی کاشته شده‌اند. علاوه بر این درختان میوه‌ای چون بادام، خرمالو و انار هم در باغ دیده می‌شوند.
داخل باغ بخش‌هایی به عنوان کوشک، زمستان‌خانه، برج، اصطبل، کاهدان، کارگاه قالی‌بافی، ریسندگی و انبار، حمام و آشپزخانه وجود دارند. امروزه موزه مردم شناسی مهریز که به این باغ منتقل شده که در آن انواع ابزارهای مشاغل بومی، ظرف پخت غذا، پوشاک سنتی، تعدادی کتیبه قدیمی و … در معرض دیده عموم قرار داشته شده‌اند.
نکته جالب این است که در سال‌های اخیر عمارت باغ پهلوان پور به یک هتل سنتی با 13 اتاق تبدیل شده که هر یک زیبایی منحصر به خود را دارند.

• آدرس باغ پهلوان پور: مهریز، خیابان مطهری، باغ پهلوان پور مهریز

7- قنات حسن آباد مشیر مهریز یزد

قنات حسن آباد مهریز یکی دیگر از آثار ارزشمند ایران است که در پرونده قنات‌های ایران در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این قنات 700 ساله یکی از مهم‌ترین قنات های یزد است و به دوره میانی اسلامی تعلق دارد. قنات حسن آباد از کوه‌های غربالبیز شروع شده و با عبور از شهرستان مهریز به روستاهای دهنو، حسن‌آباد و مریم آباد یزد می‌رسد. نکته جالب توجه درباره قنات حسن آباد این است که مسیر آن از لایه های گچی . نمکی عبور نمی کند آب با همان کیفیتی که از دل زمین می‌جوشد به روستاها رسیده و طعم بسیار خوبی دارد.

• آدرس قنات حسن آباد مشیر: شهرستان مهریز

8- روستای هنزا مهریز

روستای هنزا در 23 کیلومتری شمال غرب مهریز واقع شده. این روستا در میان یک دره قرار گرفته و از آب و هوای معتدل و خشک برخوردار است. دیدن تصویر برفی روستای هنزا واقعا حیرت‌انگیز است. خانه‌های آن از مصالح بومی منطقه مانند خشت و گل ساخته شده و درهای چوبی آن با گل میخ‌ها و کوبه‌های زیبایی تزئین شده‌اند. مسجد و حمام روستا از بناهای تاریخی هنزا هستند که متاسفانه از حمام قدیمی آن جز ویرانه‌ای باقی نمانده است. حیات حسینه پر از درختان چنار کهنسالی است نشان از تاریخ کهن این روستا دارد.

• آدرس روستای هنزا مهریز:

9- کاروانسرای کهنه

کاروانسرایی متعلق به عصر صفوی و قاجار که در مسیر جاده ابریشم ساخته شده است. این کاروانسرا در سال 1387 در فرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• آدرس کاروانسرای کهنه مهریز: جاده یزد به کرمان، روستای سریزد

10- کاروانسرای رباط نو

رباط یا کاروانسرای نو در بخش شمالی قلعه سریزد ساخته شده و قدمت آن به دوران صفویه باز می‌گردد. نکته جالب در مورد کاروانسرا یا رباط نو شهرستان مهریز این است که در ساخت آن به جای خشت خام و گل از آجر استفاده شده. عده ای از کارشناسان بر این عقیده هستند که این کاروانسرا به قشر مرفه جامع تعلق داشته و به همین دلیل کیفیت ساخت بالاتری دارد. این اثر هم در سال 1380 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

• آدرس کاروانسرای نو مهریز: جاده یزد به کرمان، روستای سریزد

11- چاپارخانه مهریز

چاپارخانه‌ها نقش اداره‌های پست امروزی را در گذشته بر عهده داشتند و محل عبورومرور و تاخت‌وتاز اسبان چاپار بوده‌اند. قدمت چاپارخانه مهریز هم به دوره ساسانیان بر می‌گردد. پلان بنا به شکل مربع است و و در هر گوشه از بنا برج‌هایی برای دیده‌بانی در نظر گرفته شده‌اند.

• آدرس چاپارخانه مهریز: جاده یزد به کرمان، روستای سریزد

13- باغ مدرسی مهریز یزد

عمارتی با معماری کویری و زیبا که در یکی از باغ‌های سریزد ساخته شده است. این عمارت دارای یک ایوان بسیار بلند است که برای تزئین آن از گچ‌بری‌های ساده‌ای استفاده شده است. دو سمت ایوان، اتاق‌هایی در دو طبقه قرار گرفته‌اند که کاملا قرینه هستند. شاید زیباترین بخش‌های این عمارت یکی مشبک‌های ظریف و نقوش چوبی پنجره‌هاست و دیگری گچ‌بری‌های بسیار ظریفی است که در تزئین هشتی آن به کار رفته است. این عمارت یک بادگیر پر نقش و نگار هم دارد که مشابه آن را در کمتر جایی خواهید دید. در مقابل عمارت اصلی هم مطابق با معماری کویری، یک حوض آب تعبیه شده و حیات به شکل مرکزی طراحی شده است.

• آدرس باغ مدرسی مهریز: مهریز، جاده سریزد، نرسیده به اّب انبار پای برج

14- عمارت سَنَمبَر

عمارت تاریخی سنمبر در واقع قلعه‌ای قدیمی در سریزد است که خشت خام و گل بنا شده. گرچه امروزه از عمارت سنمبر چیزی باقی نمانده اما آثار باقی مانده از قناتی که از میان آن عبور می‌کرده و دیوارها و تزئینات آن نشان می‌دهد که در گذشته شکوه و عظمت زیادی داشته است.

• آدرس عمارت تاریخی سنمبر: مهریز، انتهای جاده سریزد، روستای سریزد

15- کاروانسرای علی آباد

یکی دیگر از بناهای تاریخی مهریز که قدمت آن به دوره قاجار بر می‌گردد همین کاروانسرای علی‌آباد است. این بنا به دستور شاهزاده “معارف دوست محمد ولی میرزا” پسر فتحعلی شاه ساخته شد. ساختمان آن با پلان مربعی و تماما از آجر است. نمای بیرون چهار صفه دارد و بخش میانی یک صفه که راهروهای ورودی در آن قرار گرفته‌اند.

آدرس کاروانسرای علی آباد: مهریز جاده سریزد

16- باغ آهو مهریز یزد

یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‎های مهریز، باغ آهو است. این مجموعه 35 هکتاری محل نگهداری 100 راس آهو، 37 راس گوزن، 50 راس قوچ و میش و حدود 120 نوع پرنده زینتی است که شامل طاووس، قو مشکی، کاسکو، طوطی موتوله، مرغ شاخدار، غاز وحشی اکراینی، فلامینگو و غاز کانادایی است.

• آدرس باغ آهو مهریز یزد: مهریز، جاده سریزد، خروجی اول

21- حمام استهریج

در اواخر دوره قاجار حمامی در شهر مهریز بنا شد که از دو حمام بزرگ و کوچک تشکیل شده بود. حمام از آجر و خشت خام ساخته شد و آنقدر مقاوم بود که هنوز هم پابرجاست. در سال‌های اخیر کاربری حمام تغییر کرده و پس از ادغام حمام بزرگ و کوچک از آن به عنوان موزه مردم‌شناسی مهریز استفاده کردند. هرچند در حال حاضر موزه مردم‌شناسی به باغ پهلوان‌پور انتقال یافته است.

• آدرس حمام استهریج: مهریز، محله استهریج

22- خانه اخوان طباطبایی

در سال 1321در مهریز عمارتی بسیار زیبا با الهام از معماری قاجاری ساخته شد که بعدها نام خانه اخوان طباطبایی را به خود اختصاص داد. این خانه بعد از مرمت و بازسازی به اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان مهریز تبدیل شد.

23- کوه ریگ

در مهریز یزد کوهی به نام کوه ریگ وجود دارد. شاید با نگاه اول به این کوه متوجه نشوید که چرا این تعداد گردشگر دارد با اینکه با بقیه کوه ها تفاوت چندانی ندارد. در واقع محبوبیت کوه ریگ به دلیل خواص درمانی آن است. میزان گرما و زاویه تابش خورشید در این محل به گونه‌ای است که به عقیده بسیاری از مردم دردهای عضلانی پا و کمر را از بین می‌برد.

• آدرس کوه ریگ مهریز: بلوار قادری، بلوار کوه ریگ

24- غار لابید حبیبیان مهریز

غاری بسیار زیبا در مهریز که از سنگ‌های گرانیت تشکیل شده و ساختاری کاملا دیواری دارد.

25- غار میر احمد مهریز

غار میر احمد مهریز یک غار با سقف بسیار کوتاه است که برای رفتن به داخل غار باید سینه خیر وارد می‌شوید. انتهای غار مقداری آب وجود دارد. با ورود به داخل غار اگر با خفاش و سیخور مواجه شدید تعجب نکنید. چون این موجودات در بخش‌های تاریک غار زندگی می‌کنند.

26- بقعه فضل بن عباس

این بقعه 200 سال قدمت دارد و نزدیک روستای هرفته مهریز قرار گرفته است. یک بنای خشتی بسیار ساده با یک ایوان کوچک در ورودی و سقف گنبدی شکل. فضای داخلی هم با گچ سفید تزئین شده است. ظاهرا شخصی که در این بقعه به خاک سپرده شده از بستگان امام حسن عسگری (ع) است.

سوغاتی مهریز یزد

از مهم‌ترین سوغات مهریز یزد می‌توان به انار، پسته، انجیر، انواع صیفی جات، قطاب، پشمک، باقلوا و زعفران اشاره کرد که ر بین گردشگران هم محبوبیت بسیار زیادی دارند.

صنایع دستی مهریز

سنگ‌های تراشیده شده، فرش، گیوه‌ بافی، سبدبافی، حصیربافی، قلم زنی و چاقو از مهم‌ترین صنایع دستی مهریز است که اگر به این شهر سفر کردید، می‌توانید به عنوان سوغاتی خریداری کنید.

در سفر به مهریز کجا بمانیم؟

اگر به مهریز سفر کردید اقامت و اجاره اقامتگاه بوم‌گردی در مهریز بهترین گزینه‌ای است که لذت یک اقامت سنتی را برای‌تان رقم خواهد زد. چون این شهر کویری پر از خانه‌هایی با حیاط‌های متمرکز و حوض فیروزه‌ای است که به اقامتگاه‌های بوم‌گردی تبدیل شده‌اند. فراموش نکنید بعد از گشت‌و‌گذار در مهریز سری هم به شهر یزد بزنید و از جاذبه‌های این شهر و همینطور از جاهای دیدنی اطراف یزد دیدن کنید. قدم‌زدن در کوچه پس کوچه‌های خشتی شهر یزد حسی است که در هیچ جای دنیا نمی‌توانید آن را تجربه کنید.

کلام آخر

در ای مطلب سعی کردیم تمام جاهای دیدنی مهریز یزد را به شما معرفی کنیم که هم شامل خانه‌های قدیمی، قلعه‌ها و کاروانسراها و بادگیرها بود و هم جاذبه‌های طبیعی مثل کوه و چشمه و غار. در پایان صنایع‌دستی و سوغات مهریز را هم به شما معرفی کردیم. اگر نتوانستید سوغات مورد نظر خود را از مهریز تهیه کنید می‌توانید به بازارهای سنتی و مراکز خرید یزد سری بزنید و از میان طیف وسیعی از انواع سوغات و صنایع‌دستی این استان، هدیه مناسبی برای خانواده خود تهیه کنید. برای اقامت در مهریز هم با توجه به تعداد زیاد اقامتگاه ها سنتی و هتل و آپارتمان حق انتخاب بسیاری خواهید داشت. اگر به مهریز زیبا سفر کردید از تجربیات خود برای ما بنویسید.