مسجد آقا بزرگ کاشان | هنر معماری قاجارها

یکی از شاخص ترین بناهایی که در معماری میتوان نام برد، مسجد آقا بزرگ است. در این مسجد شما می توانید تلفیقی از فرهنگ ایرانی و اسلامی را ببینید. مسجد آقا بزرگ یکی از جاهای دیدنی کاشان است که در دل کویر خودنمایی می کند. یکی از زیباترین و با شکوه ترین مساجدی که از دوره قاجار به جا مانده است، مسجد آقا بزرگ است که تنها مسجد 5 طبقه جهان به شمار می رود. در این مقاله می خواهیم بیشتر در مورد این شاهکار معماری در کاشان صحبت کنبم.

مسجد آقابزرگ کاشان یادگار قاجار

کاشان یکی از شهرهای غنی از نظر تعداد آثار و بناهای تاریخی است. یکی از دیدنیهای کاشان مسجد آقا بزرگ است که نظیر آن را پیدا نخواهید کرد. این مسجد در واقع مجموعه ای متشکل از مسجد و مدرسه است که منسوب به ملا مهدی نراقی است. این بنا در زمان پادشاهی محمدخان قاجار و به دست یک آدم نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان و پسرش ساخته شد. چیزی که باعث زیباتر شدن این مسجد شده است، تزیینات و عناصر نفیسی است که در آن استفاده شده است. مقرنس کاری های سردر مسجد و گچ بری های ظریف و کاشی کاری های بی نظیر، همه باعث شده اند تا شما با یک اثر تاریخی بی نظیر طرف باشید.

در ای بنای تاریخی هم نشانه هایی از معماری غربی وجود دارد. همان طور که در کاخ عالی قاپو و کاخ گلستان و… هم این نشانه ها وجود دارند. ولی معماری ایرانی آن به دوره صفویه برمی گردد و از طرح های آن زمان استفاده شده است.

یکی از دیدنیهای کاشان مسجد آقا بزرگ است که نظیر آن را پیدا نخواهید کرد. این مسجد در واقع مجموعه ای متشکل از مسجد و مدرسه است که منسوب به ملا مهدی نراقی است.

علت نام گذاری مسجد آقا بزرگ

ملا محمد مهدی نراقی یکی از مجتهدان کاشانی بود که در زمان تولد فرزندش فوت می کند و نام پدر را بر روی پسر می گذارند. پسر ملا محمد هم دنباله رو پدرش بود و مجتهد شد. مردم کاشان برای این که پدر و پسر را اشتباه نگیرند، پدر را آقا بزرگ و پسر را آقا کوچک نامیدند. از این رو نام مسجد را برای قدردانی از کارهای ملا محمد مهدی نراقی، مسجد آقا بزرگ نامیدند.

معماری مسجد آقابزرگ

همان طور که پیش تر گفتیم، این مسجد یک مدرسه هم دارد. مدرسه آقابزرگ به سبک مدارس چهار باغ و صدر اصفهان ساخته شده است و پلان مسجد آقابزرگ کاشان هم دارای سه شبستان است.کتیبه های مسجد آقا بزرگ توسط محمد ابراهیم، محمد حسین و سید صادق کاشانی که از خوشنویسان برجسته آن زمان بودند، نگاشته شده است.

مسجد آقابزرگ 5 طبقه دارد و دو صحن یا حیاط در بالا و پایین دارد. یکی از نکات اصلی معماری این مسجد این است که مسجد و مدرسه را تلفیق کرده است و در آن همه فضاهای متنوع و مورد نیاز مدرسه و مسجد با هم قرار گرفته است. این نوع ساختار در واقع به نوعی شکستن اصول طراحی سنتی است و قابل قیاس با نمونه های دیگر نیست و همین موضوع آن را به یک شاهکار معماری تبدیل کرده است. یکی دیگر از شاهکارهای معماری، خانه طباطبایی ها در کاشان است.

مدرسه آقا بزرگ

شاید در نگاه اول مدرسه آقا بزرگ یک مدرسه معمولی به نظر برسد اما با ساختار یک مدرسه تفاوت دارد. در آن از سرداب استفاده شده است و باز بودن مسجد آن هم از چهار سمت یکی از بارزترین سرپیچی هایی است که در سنت ساخت مسجد به کار رفته است.
مدرسه آقابزرگ به سبک مدارس چهار باغ و صدر اصفهان ساخته شده است و پلان مسجد آقابزرگ کاشان هم دارای سه شبستان است.کتیبه های مسجد آقا بزرگ توسط محمد ابراهیم، محمد حسین و سید صادق کاشانی که از خوشنویسان برجسته آن زمان بودند، نگاشته شده است.

وجود بنای تاریخی بقعه خواجه تاج الدین که قدمتی 700 ساله دارد و در شرق مسجد واقع شده است را نمی توان نادیده گرفت. یکی دیگر از بخش های نامتعارف این بنای تاریخی، سردر آن است که انسان را به یاد باغ های قدیمی ایرانی می اندازد. این سردر باعث شده است تا رواق ها و گنبدخانه ارتفاعی خاص داشته باشند که با معماری معمول تفاوت دارد. با 15 دقیقه پیاده روی می توانید به خانه عباسیان کاشان برسید که آن هم معماری خارق العاده ای دارد.

استفاده هوشمندانه از عناصر اقلیمی و معماری

برخی از ویژگی های معماری در این مسجد وجود دارد که به صورت حرفه ای و هوشمندانه از آن ها استفاده شده است.

طرح گودال باغچه

یکی از عناصر معماری در مسجد آقا بزرگ گودال باغچه است که عنصری در معماری سنتی ایرانی است و در مرکز حیاط ساخته است‌ و یک طبقه درون زمین فرو می رفته است. این فضا در اقلیم های خشک و کویری استفاده می شده اس و مزایایی مثل صرفه جویی در مصالح، دسترسی به آب قنات، افزایش مقاومت بنا در برابر زلزله را داشته است. استفاده از گودال باغچه در این بنا باعث شد تا ترکیب مسجد و مدرسه بهتر جلوه کند و تداخل فضایی وجود نداشته باشد.

بادگیر

عنصر دیگری که در معماری ایرانی وجود دارد و در این جا به صورت هوشمندانه از آن استفاده شده است، بادگیر است. برای مقابله با گرمای بسیار زیاد کویر در تابستان، از بادگیر استفاده می شد که باعث می شد تا هوای مطبوع به اتاق ها برسد.
یکی از عناصر معماری در مسجد آقا بزرگ گودال باغچه است که عنصری در معماری سنتی ایرانی است و در مرکز حیاط ساخته است‌ و یک طبقه درون زمین فرو می رفته است.

اصول اربعه معماری اسلامی

رسمی بندی، گره سازی، یزدی بندی و مقرنس اصول چهارگانه معماری اسلامی هستند.که در مسجد آقا بزرگ این اصول طوری طراحی شده اند که نگاه بیننده را به مرکز گنبد هدایت می کنند و همین موضوع باعث خاص شدن بنا می شود.

در مسجد آقا بزرگ انواع مختلفی از فضاها وجود دارند که فضاهای بسته، نیمه باز و فضای باز هستند. که به شکلی زیبا کنار هم قرار گرفته اند و فضای زیبایی را به وجود آورده اند.

حیاط برف انداز

به جز حیاط مرکزی یک قسمتی در پشت گنبدخانه وجود دارد که برای تخلیه برف های گنبد تعبیه شده اند. در وسط این حیاط چاهی قرار دارد تا برف های آب شده را بتوان از طریق آن تخلیه کرد. در همان زمان که مسجد آقا بزرگ ساخته شد، زنجیری به نوک گنبد متصل بود که با گردش آن، برف نشسته روی گنبد تراشیده می شد و به حیاط برف انداز می ریخته است.

چطور به مسجد آقا بزرگ برویم؟

برای رفتن به این مسجد زیبا باید به استان اصفهان، کاشان ،خیابان فاضل نراقی، کوچه مسجد آقا بزرگ بروید تا مجموعه زیبای آقا بزرگ را ببینید. برای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی هم می توانید سوار اتوبوس هایی شوید که از میدان کمال الملک عبور کنید و با کمی پیاده روی از آن جا به مسجد آقا بزرگ برسید. شما بعد از نماز صبح تا قبل از نماز مغرب می توانید به بازدید این مسجد زیبا بروید. بازدید از این منطقه دیدنی کاشان هزینه ای ندارد.

حرف آخر

بعد از گشت و گذار در مسجد آقا بزرگ باید به دنبال اقامتگاه بگردید. یکی از بهترین گزینه های اجاره اقامتگاه بوم گردی است اما در صورتی که می خواهید ویلا اجاره کنید، می توانید به صورت آنلاین ویلا و اقامتگاه اجاره کنید. هومسا یک سامانه رزرو آنلاین ویلا و اقامتگاه است که به شما کمک می کند تا از راهی ایمن بتوانید ویلا یا اقامتگاه اجاره کنید. لینک زیر به شما کمک می کند تا لیست اقامتگاه های کاشان را ببینید.