سوغات و صنایع دستی کردستان؛ از برساق تا گلیم بیجار

در فرهنگ ما ایرانی‌ها خرید سوغات جایگاه ویژه‌ای دارد به طوری‌که موقع سفر حتما زمانی را به گشت‌وگذار در بازارهای مختلف و خرید سوغاتی اختصاص می‌دهیم. اما اغلب اوقات عدم آشنایی با صنایع دستی و سوغاتی مناطق مختلف باعث می‌شود زمان زیادی را صرف  گشتن به دنبال یک هدیه مناسب کنیم و در نهایت هم چیزی می‌خریم که چندان راضی‌کننده نیست. در این مطلب می‌خواهیم راهی کردستان شویم و شما را با سوغات و صنایع دستی کردستان زیبا آشنا کنیم تا در کنار بازدید از جاهای دیدنی کردستان، خرید لذت‌بخشی را نیز تجربه کنید. پس اگر قرار است به زودی به کردستان سفر کنید، مطالعه این مقاله هومسا را از دست ندهید.

سوغات کردستان

سوغات کردستان را ترکیبی از انواع شیرینی‌ها، میوه‌ها، عسل و آجیل تشکیل می‌دهند. متاسفانه در این مطلب کوتاه نمی‌توان به بررسی تک‌تک سوغات و صنایع دستی کردستان همراه با جرئیات پرداخت. بنابراین سعی کردیم به مهم‌ترین آن‌ها اشاره‌ای داشته باشیم و هر یک را در حد چند سطر کوتاه معرفی کنیم.

• شیرینی کنجدی

شهد گزنگبین توسط نوعی حشره از صمغ درخت گز تولید می‌شود. از این شهد که ماده‌ای سفیدرنگ و عسل مانند است به همراه کنجد بوداده در تولید نوعی شیرین در کردستان استفاده می‌شود. متاسفانه امروزه به دلیل قیمت بالای این ماده در تولید این شیرینی خاص از شکر استفاده می‌کنند.

• برساق

یکی از سوغاتی‌های معروف کردستان نوعی نان به نام برساق است. این نان از ترکیب شیر، روغن، تخم مرغ، آرد و شکر تهیه می‌شود. تمام این مواد با هم مخلوط شده تا حالت خمیری به خود بگیرد. سپس بخشی از خمیر را گرد کرده و روی یک سینی پهن می‌کنند. گاهی اوقات برای خومشزه تر شدن برساق، آن را به صورت مغزدار تهیه می کنند. برای این کار از پودر مغز گردو، رازیانه، پودر توت خشک و … استفاده می‌شود. در مرحله آخر خمیر برساق ساده یا مغزدار را درون روغن سرخ می‌کنند. برساق یکی از انواع شیرینی‌های بسیار خوشمزه کردستان است.

• بادام سوخته

در کردستان مهمان هر خانه‌ای که شوید، از شما با چای تازه دم همراه با نوعی شیرینی به نام بادام سوخته پذیرایی خواهد شد. برای تهیه این شیرینی ابتدا شکر را با گلاب حرارت می دهند تا غلیظ شود. گاهی به جای شکر از عسل استفاده می شود. بعد از حرارت دیدن شکر یا عسل با گلاب، به آن بادام درختی اضافه کرده و بو می‌دهند. این شیرینی پایه ثابت سینی‌های چای در کردستان است.

• سقز

بیشتر افراد با سقز یا همان آدامس طبیعی آشنایی دارند. سقز ماده‌ای سفید رنگ و شیری است که از شیره درخت بنه (پسته وحشی) به دست می‌آید. این درخت بیشتر در شهرهای حاشیه زاگرس می‌روید و شیره آن در فصل پاییز به شیوه‌ای خاص استخراج می‌شود. سقز بعد از جمع‌آوری و خشک‌کردن قابل استفاده است و از معروف‌ترین سوغات کردستان محسوب می‌شود.

• میوه‌های معروف کردستان

بهترین فصل برای سفر به کردستان بهار و تابستان است. در این وقت از سال نه تنها می‌توانید از آب‌و‌هوای بسیار خوب منطقه بهره ببرید بلکه تجربه خوردن توت‌فرنگی تازه کردستان در بهار نیز خالی از لطف نیست. پس در سفر به این منطقه در بازارهای محلی آن بچرخید و طعم خوراکی‌ها و میوه‌های خوشمزه آنجا را بچشید خصوصا انار شیرین و درشت کردستان پاییزی را.

• عسل طبیعی

غرب ایران به واسطه ارتفاعات، آب وهوای مناسب و مراتع و کوهپایه‌های سرسبز خود محل مناسبی برای تولید عسل طبیعی است. در این مناطق نیازی به تغذیه زنبور با شکر نیست به همین دلیل عسل کردستان یا مناطقی مانند اردبیل از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین اگر گذرتان به کردستان خورد حتما انواع عسل با طعم‌های مختلف تهیه کنید و به عنوان سوغات کردستان به عزیزان‌تان هدیه دهید.

• تخمه آفتابگردان

فیلم‌ها و سریال‌ها بهترین ابزار برای معرفی فرهنگ مردم، تولیدات و زیبایی‌های هر منطقه هستند. بنابراین اگر سریال نون خ را دیده باشید حتمام می‌دانید که تخمه آفتابگردان و انار کردستان تا چه حد با کیفیت و مرغوب بوده و در کدام شهرها تولید می‌شوند. تخمه افتابگردان این استان از انواع تخمه‌های دور سفید بوده و با مقادیر زیاد آنتی‌اکسیدانی که دارد برای سلامتی چشم‌ها بسیار مفید است. شهرستان سقز از قطب‌های اصلی برداشت این محصول است و سالانه محصولاتش را به سایر استان‌های کشور ارسال می‌‎کند.

• مویز سیاه

مویز از خشک‌کردن دانه‌های درشت انگور سیاه تهیه شده و سرشار از ویتامین‌های E، A و B، املاحی مانند کلسیم، فسفر و پتاسیم و همچنین اسیدهای چرب امگا 3 و 6 است به همین دلیل بسیاری از خانواده‌ها به جای قند از انواع مویز استفاده می‌کنند. بهترین نوع مویز که جزو سوغات کردستان هم محسوب می‌شود، از انواع درشت و کم دانه آن است. پس اگر جزو آن دسته از افرادی هستید که به داشتن یک زندگی سالم اهمیت می‌دهید حتما مویز را جایگزین قند و شکر سفید کنید.

صنایع دستی کردستان

دشت‌ها و کوهپایه‌های زاگرس بهترین محل برای توسعه صنعت دامپروری است. این مسئله بر تنوع سوغات و صنایع دستی کردستان تاثیرگذار بوده است. گوسفندان این منطقه از نژاد “کردی” و “مریوانی” هستند. پشم حاصل از این صنعت به وسیله زنان زحمت‌کش منطقه ریسیده شده و از آن در تولید انواع دستبافته‌های زیبا و اصیل استفاده می‌شود. در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا انواع مختلف صنایع دستی کردستان را به شما معرفی کنیم.

• قالی دستبافت کردستان

سننج، بیجار و بوکان قطب‌های اصلی قالی‌بافی در این استان هستند. طرح‌هایی نظیر هراتی، گل وکیلی، گل میرزاعلی، گل مینا و شاخ گوزن، اصلی‌ترین طرح‌های این دست بافته‌ها را تشکیل می‌دهند. برای رنگرزی نخ‌ها از انواع رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود که جلوه بسیار زیبایی کار نهایی می‌بخشند. با گشت‌زدن در بازار سنتی سنندج می‌توانید قالی‌های دستبافت و ارزشمندی پیدا کرده و خریداری کنید.

• گلیم سنه یا سنندج

گلیم سنه یا سنندج معروف‌ترین نوع گلیم در سراسر ایران است. این گلیم‌ها که با طرح‌های مختلفی بافته می‌شوند نمایانگر هویت تاریخی و طبیعت منطقه هستند. برای مثال گلیم‌هایی که توسط زنان سنجابی و جاف بافته می‌شوند از طرح‌های صفوی و هندی الهام گرفته می‌شوند. یکی از نکات بسیار جالب درباره گلیم سنندج این است که بدون نقشه و از حفظ بافته می‌شوند. اما مهم‌ترین تفاوت گلیم سنندج با سایر گلیم‌ها، بافت چاکدار آن است. در این روش محصول نهایی بافته شده به صورت دورو است و هر دو سمت آن‌ها قابل استفاده است. از انواع گلیم‌های سنه می‌توان به گلیم‌های سجاده‌ای اشاره کرد که دارای طرح محراب پیازی شکل هستند.

• گلیم بیجار

مردم بیجار علاوه بر قالی‌بافی، دستی هم در تولید انواع گلیم دارند. گلیم‌های بیجار شباهت زیادی به انواع گلیم‌های سنندج دارند. در این گلیم‌ها نیز استفاده از رنگ‌های تند همراه با طرح حیوانات مختلف به وفور دیده می‌شود. گلیم بیجار به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع دستی کردستان محسوب می‌شود که در بین گردشگران محبوبیت بسیار دارد. پس اگر تصمیم گرفتید کردستان را به عنوان مقصد بعدی خود انتخاب کنید و با اجاره ویلا و سوئیت در سنندج، چند روزی به گشت‌وگذار در شهرهای مختلف استان بگذرانید، حتما گشت‌زدن در بازارهای سنتی و خرید صنایع دستی کردستان را در برنامه خود بگنجانید.

• کلاش و گیوه

گیوه یکی از انواع پاپوش‌هایی است که دوخت آنها در غرب ایران رواج بسیار دارد. در شهرهای مختلف کردستان نیز شاهد دوخت گیوه‌هایی هستیم که گاه ساده هستند و گاه طرح‌هایی زیبا روی آن‌ها دوخته می‌شود. معروف‌ترین گیوه‌های گردستان در منطقه‌ای به نام روستای اورامان تخت تهیه می‌شوند که دست‌دوز بوده و کیفیت بسیار بالایی دارند. این نوع پاپوش‌ها سبک و منعطف بوده و برای پیاده روی در کوه‌ها و ناهمواری‌های منطقه مناسب هستند.

• محصولات چوبی

در کنار قالی و گلیم و گیوه، مردم کردستان خصوصا سنندج، دستی هم در هنر کار با چوب دارند. در نازک‌کاری قطعات بسیار ریز و کوچکی از انواع چوب‌های طبیعی و پرداخت شده با رنگ‌های مختلف در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند تا طرحی زیبا به وجود آورند. این هنر در تزئین قلمدان و غیره کاربرد بسیاری دارد. علاوه بر نازک کاری، اروسی سازی، منبت و معرق کردستان نیز از محبوبیت بالایی برخوردار است.

• روسری کردی

زنان کردستان نوعی روسری به سر می‌کنند که در زبان کردی به آن هه وری، در زبان لری به آن گلونی و در فارسی به آن گلبندی گفته می‌شود. این روسری در اصل از نخ ابریشم و به رنگ مشکی تهیه می‌شود و روی آن با نقوش اسلیمی، بته جقه و … با رنگ‌های مختلف چاپ می‌شود، اما انواع قرمز و آبی آن نیز موجود است.

• شالبافی

یکی از اجزا لباس مردان کرد، شالی است که به دور کمر بسته می‌شود. این شال هم در فصل‌های گرم و هم سرد کاربرد دارد و از نوعی پشم بز به نام مرخوز تهیه می‌شود. این هنر که از قدمت بسیار زیادی هم برخوردار است بیشتر در شهر آرمرده بانه رواج داشته دارد.

• موج بافی

موج نوعی پارچه نازک پشمی است که با طرح‌های چهارخانه و رنگ‌های گرم، خصوصا قرمز تولید می‌شود. جالب است بدانید این هنر در بین کردهای خراسان نیز رواج دارد و یکی از مراکز اصلی تولید موج باقی، روستای روئین اسفراین است. عشایر منطقه از این پارچه بیشتر برای بستن رختخواب، پتو و … استفاده می‌کنند.

• جاجیم بافی

جاجیم نوعی دستبافته کلفت از جنس پشم است که به صورت دورو تهیه می‌شود. در گذشته عشایر از جاجیم به عنوان لحاف و گاهی زیرانداز استفاده می‌کردند. در بافت جاجیم‌ از پود خبری نیست و معمولا با طرح‌های هندسی و خطی بافته می‌شوند.

سخن آخر

در این مقاله تلاش کردیم چند مورد از سوغات و صنایع دستی کردستان را معرفی کرده و توضیحاتی درباره آن‌ها ارائه کنیم. امیدواریم بتوانید از این اطلاعات در سفر به کردستان استفاده کنید.