بازار تهران ؛ صفحه‌ای از تاریخ پایتخت

بازار تهران، قلب تپنده شهر و نقطه تلاقی فرهنگ، هنر، تاریخ و اقتصاد پایتخت به‌شمار می‌رود. سالیان سال است که این بازار هر صبح با جنب‌وجوش کسبه از خواب بیدار می‌شود و با رفت‌وآمدها،دادوستدها و البته بازدید گردشگرانی که محو زیبایی و پویایی آن می‌شوند، جان می‌گیرد. اینجا پاتوق فروشندگانی است که از سرتاسر ایران با هدف خرید اجناس مختلف، از پارچه و لباس و جواهرات تا ادویه و صنایع‌دستی به اینجا آمده‌اند.

در این میان همیشه گردشگرانی نیز هستند که با هدف بازدید از بنای تاریخی و معماری بازار تهران به اینجا می‌آیند. این بازار در طول تاریخ ایران در ادوار مختلف مرکز رخدادهای مهم سیاسی و اقتصادی بوده است. گردش در بازار، از نظر گذراندن بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ تهران است. در این مطلب از هومسا می‌خواهیم قدم بگذاریم در دالان‌ها، بازارچه‌ها و تیمچه‌های بازار تهران و با حال‌وهوای آن بیشتر آشنا شویم. با ما همراه باشید.

بازار تهران کجاست؟

برای دیدن نوشته‌های روی نقشه، کلید کنترل را نگه داشته و با اسکرول موس، صفحه را بزرگنمایی کنید

بازار تهران بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازار شهر تهران است. این بازار که به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی تهران هم شناخته می‌شود، در منطقه ۱۲ شهرداری بین خیابان‌های مولوی، مصطفی خمینی (سیروس سابق)، پانزده خرداد و خیام قرار گرفته است. این بازار که در دوران صفوی و قاجار ساخته شده دارای ده‌ها بازار مسقف، سرا، بازارچه، پاساژ، تیمچه و دالان است. هر بخش متعلق به صنفی است و مرکز فروش اجناس مختلف. این بازار در روزهای میانی هفته از اولین ساعات صبح فعالیت خود را آغاز می‌کند و تا عصر به فعالیت می‌پردازد.

این بازار همچون بازار تبریز در بسیاری از برهه‌های مختلف تاریخ مرکز تجمعات سیاسی و اجتماعی بوده است. بنابراین نه تنها از جنبه اقتصادی دارای اهمیت است بلکه یکی از مراکز مهم اجتماعی شهر تهران هم محسوب می‌شود.

مسیر دسترسی به بازار تهران

برای رفتن به بازار تهران می‌توانید از خط مترو، اتوبوس، تاکسی یا خودرو شخصی استفاده کنید. برای استفاده از مترو باید خود را به ایستگاه پانزده خرداد برسانید. سپس با چند دقیقه پیاده‌روی به ورودی‌های بازار بزرگ خواهید رسید.

اگر تمایل دارید با بی آر تی به بازار بروید باید در ایستگاه چهارراه مولوی پیاده شده و سپس بقیه مسیر را پیاده طی کنید.

• آدرس بازار تهران: تهران، منطقه ۱۲ شهرداری، میدان پانزده خرداد، بازار بزرگ تهران
• ساعت فعالیت بازار تهران: همه روزه به جز ایام تعطیل از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۷

فاصله بازار با برخی از جاهای دیدنی تهران

• محله عودلاجان: ۲.۵ کیلومتر
• مسجد شاه: ۶۰۰ متر
• آرامگاه لطفعلی خان زند: ۶۰۰ متر
• کاخ موزه مقدم: ۳ کیلومتر
• کاخ گلستان تهران: ۳.۸ کیلومتر

تاریخچه بازار تهران

هسته اصلی بازار تهران مانند بسیاری دیگر از مکان های تاریخی تهران در دوران صفوی و به دست شاه طهماسب شکل گرفت و در دوران قاجار توسط ناصرالدین شاه کامل‌تر شد. در سفرنامه سر توماس هربرت، جهانگرد انگلیسی اشاره شده است که در عهد صفوی در سال ۱۱۰۸ بازاری در تهران وجود داشته است. همچنین در این سفرنامه مشخصا اشاره شده که این بازار روباز بوده است.

• بازار در دوران صفوی

براساس اسناد و شواهد تاریخی اینطور به نظر می‌رسد که شاه طهماسب به دلیل سفرهای مکرری که به شهر ری جهت زیارت شاه عبدالعظیم داشته دستور می‌دهد تا حصاری دور شهر بسازند. این حصار که به حصار طهماسبی معروف بود هسته شکل‌گیری چهار محله در تهران می‌شود. یکی از این محله‌ها بازار نامیده شد. رفته‌رفته بساط دکه‌ها و حجره‌ها و دستفروش‌ها در این نقطه از تهران راه افتاد و مرکزی کوچک برای دادوستد اهالی شهر تهران شکل گرفت.

• بازار در دوران قاجار

پس از روی کار آمدن حکومت قاجار، توجه به این نقطه از شهر تهران بیشتر و بیشتر شد تا جایی که محمد شاه دستور داد دالان‌ها و حجره‌های بازار بازسازی شوند تا فضای مناسب‌تری برای کسبه ایجاد شود. در دوران فتحعلی شاه یک مسجد جامع نیز در حوالی بازار ساخته شد. پس از آن نیز بازار از سمت غرب و شمال غرب گسترش یافت و در نتیجه بازار تهران وسعت بیشتری پیدا کرد.

بازار بین‌الحرمین نیز در همین زمان ساخته شد. در زمان ناصرالدین شاه یک ورودی اصلی به‌عنوان بازار بزرگ طراحی و ساخته شد. در همان زمان بود که راسته‌های اصلی و مهم بازار از جمله سرای امیر، بازار کفاش‌ها، بازار زرگرها، بازار آهنگران، بازار مسگران، بازار چهارسوق بزرگ، بازار عباس‌آباد، بازارچه معیر و بازارچه قوام الدوله ساخته شدند.

• بازار در دوران پهلوی

در دوران پهلوی تغییرات چندانی در ساختار آن روی نداد، اما حال‌وهوای بازار کمی تغییر کرد. در این زمان بازار تهران دیگر مانند گذشته مرکز تجمعات اجتماعی و سیاسی نبود و بیشتر کارکرد اقتصادی و تجاری داشت.

بخش های مختلف بازار تهران

بازار از تعداد زیادی بازارچه و تیمچه و پاساژ تشکیل شده است. در گذشته تقسیم‌بندی‌های صنفی در این بازار مشخص‌تر بودند اما این تقسیم‌بندی‌ها در حال حاضر چندان چشمگیر نیستند. در کنار این‌ها مساجد و قهوه‌خانه‌ها و میادین نیز در بازار تهران و اطراف آن به چشم می‌خورند. در ادامه با بخش‌های اصلی این بازار بیشتر آشنا می‌شویم.

• سراهای بازار تهران

سراها گذرهای مسقفی هستند که معمولا شامل یک راسته می‌شوند و در آن‌ها تعدادی حجره یا مغازه وجود دارد. در برخی سراها، تمام مغازه‌ها به یک صنف تعلق دارند و گاهی نیز چندین صنف مختلف در یک سرا فعالیت می‌کنند. سرای ابوتراب، اسلامی، امیرکبیر، بوعلی، تهرانچی، جواهریان، دالان دراز، دلگشا، شیخ جعفر، قدیانی، کرباسی، گلشن‌شکن، مصباح، مهدی‌زاده، میرزا اسماعیل، وزیری و یزدی‌ها از مهم‌ترین سراهای بازار هستند.

• بازارچه‌ها و پاساژهای بازار تهران

در بخش‌های مختلف بازار تعداد زیادی پاساژ، بازار، بازارچه و مجتمع‌های تجاری نیز وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به پاساژ احمدی، آزادی، بازار کویتی‌ها، بازار بین‌الحرمین، اسلامیه، ایران یراق، جعفری، دربنده، شمس، صدقیانی، کاووسی، توحید، خیام، کیلوئی‌ها، مسگرها، نجارها، خلیج فارس، دروازه نو، زرگر، گلستان، قائم، میلاد، مهتاش، وحدت و مهدی اشاره کرد.

• تیمچه‌های بازار تهران

در بسیاری از بازارهای قدیمی ایران بخش‌هایی به‌عنوان تیمچه شناخته می‌شوند. واژه تیم به معنای کاروانسرا و چه نیز پسوند کوچک‌ساز است. به‌طور کلی تیمچه به بخشی از بازارهای ایرانی گفته می‌شود که از نظر معماری شبیه به بازارهای ایرانی است اما کوتاه، پهن و البته مسقف هستند. تیمچه‌ها معمولا سقفی گنبدی شکل دارند که بر روی آن‌ها گچبری‌ها و درودگری‌های ظریف انجام شده است. در بازار تهران نیز چندین تیمچه وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تیمچه حاجی ابوتراب، باوفا، فرد، حاجب الدوله، توجه و ملاعلی کنی اشاره کرد.

• سبزه میدان

سبزه میدان در شمال بازار قرار دارد و می‌توان آن را نقطه شروع بدنه اصلی آن معرفی کرد. سبزه میدان در اوایل دوران صفوی شکل گرفت و سپس به دستور امیرکبیر و با هدف ایجاد تغییراتی در محدوده بازار تهران این میدان شکل مشخص‌تری به خود گرفت. گفته می‌شود در دوران زندیه و قاجار از این منطقه برای کاشت سبزی استفاده می‌شد و به همین دلیل به آن سبزه میدان می‌گویند.

• چهارسوق بزرگ

چهارسوق بزرگ یکی از بخش‌های اصلی بازار است که شامل فضایی هشت ضلعی با گنبدی کوتاه و مدور می‌شود. این بازار از قدیمی‌ترین بخش‌های بازار محسوب می‌شود. همچنین چهارسوق دیگری نیز در این بازار وجود دارد که به عنوان چهار سوق کوچک شناخته می‌شود.

• صنوف بازار تهران

اصناف مختلفی در بازار تهران مشغول به کار هستند و هر صنف معمولا در بخش مشخصی از بازار فعالیت می‌کند. صنف آجیل و خشکبار در چهارسوق بزرگ، صنف طلا و جواهر در بازار زرگرها، صنف لباس زنانه در بازار عباس آباد، صنف لوازم خانگی در بازار حاجب الدوله، صنف آرایشی و بهداشتی در کوچه مروی، صنف خیاطی و کیف و چمدان در سرای مشیر، صنف فرش در سرای بوعلی، صنف لوازم تحریر در بازار بین‌الحرمین، صنف پارچه در سرای امیر کبیر و حمام چال و صنف لوازم پلاستیکی نیز نرسیده به بازار سید اسماعیل فعالیت می‌کنند.

• مسجد جامع

مسجد جامع تهران یا مسجد عتیق قدیمی‌ترین مسجد تهران است که در نزدیکی بازار تهران قرار دارد. این مسجد دارای ۴۵۰۰ متر مساحت، ۲۰ هزار متر زیربنا و ۷ شبستان است.

• قهوه خانه حاج علی درویش

پس از تیمچه حاجب الدوله نرسیده به بازار بزازها کوچک‌ترین قهوه‌خانه‌ای که تابه‌حال دیده‌اید در مقابل چشمان‌تان پدیدار می‌شود. قهوه خانه حاج علی درویش از سال ۱۲۹۷ در بازار تهران وجود دارد و نام آن نیز در فهرست آثار ملی ناملموس ثبت شده است.

• خانه ملک

حاج حسین آقا ملک از بزرگ‌ترین تجار شهر تهران در دوران قاجار بود. علاقه و توجه وی به گسترش علم و دانش باعث شد تا ساختمان‌های مختلفی را در تهران با هدف توسعه علم بسازد از جمله خانه خودش که آن را تبدیل به موزه و کتابخانه کرد. همچنین خانه ملک از نظر جزئیات و زیبایی‌های معماری نیز بسیار مورد توجه قرار دارد.

• رستوران مسلم

در بازار تهران رستوران‌های مختلفی وجود دارد. رستوران مسلم یکی از معروف‌ترین رستوران‌های این منطقه است که سال‌ها محل استراحت و صرف غذای کسبه بازار و مشتریان و بازدیدکنندگان بوده است. غذاهای خوشمزه و باکیفیت رستوران مسلم دارای همان ویژگی‌ای است که مردم را به این رستوران می‌کشاند.

• مسجد امام (مسجد شاه)

مسجد شاه یا مسجد سلطانی یکی دیگر از مساجدی است که در نزدیکی بازار تهران قرار دارد. این مسجد به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و در ساخت آن نیز تزئینات معماری ویژه‌ای به کار رفته است. مسجد امام یا مسجد شاه پس از مسجد جامع به‌عنوان بزرگترین مسجد تهران شناخته می‌شود.

• سرای امیر

سرای امیر یکی از بخش‌های قدیمی بازار تهران است و به بازار اتابکیه نیز شهرت دارد. این بازار یادگاری از امیر کبیر است و در سال ۱۲۲۹ ساخته شد. ساخته شدن سرای امیر در غرب بازار تهران باعث ایجاد تغییر و تحولات بسیاری در این بازار شد.

• امام زاده سید ولی

در نزدیکی بازار سید ولی ساختمان امام زاده سید ولی را با کاشی‌کاری‌های زیبایش خواهید دید. گفت می‌شود سید ولی از نوادگان امام محمد تقی بوده است. در بخش شمال غربی این بقعه مسجدی وجود دارد که در زمان فتحعلی شاه ساخته شد. در همان نزدیکی نیز تا چند سال پیش چنار بزرگی وجود داشت که به اسم چنار خون بار معروف بود.

• امام زاده زید؛ آرامگاه لطفعلی خان زند

امام زاده زید سومین بقعه قدیمی تهران و یکی از بزرگ‌ترین زیارتگاه‌های این شهر است. آرامگاه لطفعلی خان زند نیز در نزدیکی همین امام زاده قرار دارد. ساختمان امام زاده زید در دوران صفوی ساخته شد و در دوران قاجار مورد بازسازی قرار گرفت.

•  کلیسا تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس

یکی دیگر از بناهای معروف در اطراف بازار تهران، کلیسا تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس است که پس از حمام چال واقع شده است. این کلیسا نخستین کلیسای ساخته شده در تهران است و قدمت آن به دوران زندیه باز می‌گردد.

اقامت در تهران با هومسا

شما می‌توانید با اجاره ویلا و سوئیت در تهران به راحتی و با آسایش کامل، به بازار تهران سر بزنید و خریدهای خود را انجام دهید. اقامتگاه‌های بسیار زیادی در تهران وجود دارد و به همین دلیل ممکن است کار انتخاب یک اقامتگاه مناسب برایتان کمی مشکل شود. شما می‌توانید با خیالی آسوده این کار را به تیم هومسا بسپارید. تیم هومسا در کنار شما است تا با معرفی و انجام کامل روند رزرواسیون اقامتگاه به صورت آنلاین، به شما کمک کند اقامتی امن، راحت و بدون دغدغه را تجربه کنید. کافی است وارد سایت هومسا شوید و در صفحه اصلی سایت نام استان تهران یا شهرهای مختلف آن را جست‌وجو کنید. در این صفحه بهترین اقامتگاه‌های تهران به شما نمایش داده می‌شوند. می‌توانید با تنظیم فیلترهای مختلف، محدوده قیمت و سایر ویژگی‌ها را انتخاب کنید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، اقامتگاه موردنظر خود را پیدا و رزرو کنید.

اجاره ویلا و سوئیت از طریق سایت هومسا نه‌تنها روشی سریع و آسان برای رزرو اقامتگاه است، بلکه به شما کمک می‌کند بدون پذیرفتن ریسک اجاره اقامتگاه با این روش، به آسانی و بدون هیچ مشکلی محل اقامت خود را در شهرهای مختلف استان تهران رزرو کنید.

کلام آخر

بازار تهران بدون شک یکی از زنده‌ترین مراکز خرید تهران است. این بازار در طول تاریخ همیشه جدا از اهمیت اقتصادی که داشت یکی از مراکز مهم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی این شهر نیز بوده است. بازدید از بازار و بناهای مهم اطراف آن می‌تواند فرصتی عالی برای آشنا شدن با بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ شهر تهران باشد.

شما تجربه بازدید یا خرید اجناس از کدام بخش‌های بازار تهران را دارید؟ کدام‌یک از بناهای اطراف بازار برای شما جالب‌تر بوده‌اند؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمند خود از بازدید از این بازار را زیر همین پست با ما و همراهان هومسا به اشتراک بگذارید.