باغ های شیراز ؛ جلوه‌هایی از ذوق و هنر ایرانی
باغ های شیراز از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی شیراز هستند که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از ۶ هزار سال قبل باز می‌گردد. جویبارهای کوچکی که از میان باغ می‌گذرند، دیوارهای بلندی که باغ را احاطه کرده‌اند و عمارت تابستان‌نشین با استخری زیبا در میان باغ، ویژگی تمام باغ‌های ایرانی است که در باغ های شیراز هم به چشم می‌خورد. این باغ‌ها هر یک به زیبایی در گوشه‌ای از شهر شیراز جاخوش کرده‌اند و گذر تاریخ هم نتوانسته از شکوه و عظمت آن‌ها کم کند.
در این مطلب به معرفی ۱۲ تا از مهم‌ترین و زیباترین باغ های شیراز که جلوه‌ای زیبا از ترکیب طبیعت و هنر هستند، پرداخته‌ایم؛ از باغ ارم تا عمارت شاپوری و باغ دلگشا و… هرکدام پر از رمزورازهایی جذاب در دل تاریخ هستند. برای غرق‌شدن در دل این رمزورازهای جذاب تا انتهای این مطلب ما را همراهی کنید.
تاریخچه باغ ایرانی
باغ ایرانی که در ادبیات ایران از آن به عنوان باغ سرا، پردیس، فردوس، بستان یا بوستان یاد می‌شود، متشکل از آب، درختان و کوشک میانی است. اصطلاح “باغ ایرانی” را جهانگردانی که در گذشته وارد ایران شدند به کار بردند و در اسناد تاریخی تحت عنوان”Persian Garden” ثبت شده است. سه ویژگی مهمی که در هر باغ ایرانی می‌توانید ببینید شامل:
- عبور جوی آب از میان باغ
- محصور در میان دیوارهای بلند
- و ساخت عمارت تابستانی و استخر آب است.
عموما این باغ‌ها در مسیر خروجی قنات‌ها ساخته می‌شدند تا مهم‌ترین عنصر اصلی باغ ایرانی یعنی عبور آب از میان باغ رعایت گردد. بعضی از این باغ‌ها را چهارباغ می‌نامیدند و منظور این بود که آب را در 4 مسیر مختلف عبور می‌دادند.
باغ‌های ایرانی ریشه در معماری باغ پاسارگاد دارند. باغ پاسارگاد به دستور کوروش بزرگ ساخته شد و هندسی‌سازی باغ، نحوه و محل کاشته‌شدن درختان و محل عبور آب دقیقا توسط کوروش تعیین شده بود، اما قدیمی‌ترین سند تصویری که باغ ایرانی را به تصویر کشیده به دوره ساسانی باز می‌گردد. در صحنه شکار خسرو پرویز در طاق بستان کرمانشاه، شاهد رعایت اصول هندسی باغ ایرانی هستیم.
بسیاری از باغ های شیراز که از گذشته‌های دور باقی مانده‌اند، نشانه‌هایی از باغ ایرانی را به نمایش می‌گذارند.
۱. باغ ارم شیراز
باغ ارم یکی از معروف‌ترین باغ های شیراز است که تاریخ اصلی ساخت آن مشخص نیست. در برخی از سفرنامه‌هایی که مربوط به قرن دهم و یازدهم هجری قمری است، نام این باغ به چشم می‌خورد. تعدادی از باستان‌شناسان، باغ ارم شیراز را مربوط به عصر سلجوقی می‌دانند؛ چرا که در آن زمان، باغ‌های زیادی به دستور حاکم فارس بنا شد که باستان‌شناسان احتمال می‌دهند، باغ ارم نیز از همان باغ‌ها باشد. نام باغ ارم در غزلیات حافظ، نشان می‌دهد که این باغ در زمان حافظ، به آل اینجو تعلق داشته است.
در گلستان ارم دوش چو از لطف هوا زلف سنبل ز نسیم سحری می‌آشفت
در میان باغ ارم شیراز، کوشک اصلی قاجار خودنمایی می‌کند. بنایی باشکوه با معماری اصیل ایرانی و چشم‌نواز. در کنار این کوشک نیز، وجود درختان سربه‌فلک کشیده‌ای که مرکبات رنگارنگ از آن‌ها آویزان است به همراه درختان با شکوه و کهن سرو در دو سوی خیابانی طویل، این باغ زیبا را به محبوبیتی جهانی رسانده است. نام باغ ارم شیراز در سال ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس باغ ارم شیراز
شیراز، خیابان ارم، میدان ارم، نزدیک به مجموعه‌ی دانشگاه شیراز
۲. باغ نارنجستان قوام
باغ نارنجستان قوام در دوران حکومت ناصرالدین شاه بنا شده است. این مجموعه، دارای دو قسمت بیرونی و اندرونی بوده که از طریق تونلی به‌هم متصل شده‌اند. باغ نارنجستان قوام به‌عنوان دارالحکومه استفاده می‌شده و دیدار با نمایندگان دولت‌های دیگر نیز در این باغ صورت می‌گرفته است.
ترکیب هفت هنر ایرانی در ساخت عمارت این باغ زیبا، سبب شده تا باغ قوام به عنوان یکی از زیباترین باغ های شیراز، با شکوه هر چه تمام‌تر قد علم کند و عظمت خود را به جهانیان نشان دهد. آینه‌کاری، آجرکاری، گچ‌بری، معرق‌کاری، منبت‌کاری، حجاری و نقاشی‌های سنتی، هنرهایی هستند که با ظرافت و زیبایی خود نارنجستان قوام را شکل داده‌اند. نام این مجموعه باغ تاریخی در سال ۱۳۵۳ به فهرست آثار ملی ایران پیوسته است.
آدرس باغ نارنجستان قوام
شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، نرسیده به خیابان زینبیه (فلکه‌ی غدیر)
۳. باغ دلگشا
عکس از: کامران دیبا
باغ دلگشا یکی از باغ های شیراز است که برخی تاریخ‌شناسان آن را زیباترین باغ شیراز می‌دانند. قدمت این باغ که به دوره‌ی ساسانیان باز می‌گردد در عصر صفویه و قاجاریه نیز مورد توجه حکمرانان بوده است. درختان سرسبز و زیبای نارنج به همراه آب‌نماهای منحصربه‌فرد و چشم‌نواز، باغ دلگشا را در بین گردشگران ایرانی و خارجی محبوب کرده است.
در میان باغ دلگشا عمارتی قرار دارد که در دوره‌ی زندیه ساخته شده و معماری آن شبیه به کاخ‌های ساسانی است. باغ دلگشا در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است. اگر می‌خواهید به این باغ بروید، ماه اردیبهشت را انتخاب کنید. در این ماه، شکوفه‌های بهارنارنج با عطر و بوی دل‌انگیزشان تمام فضای باغ را فرا می‌گیرند و گوشه‌ای از بهشت را به تصویر می‌کشند.
آدرس باغ دلگشا
شیراز، محله‌ی سعدیه‌ی جنوبی، بلوار هفت تنان، خیابان نارنجستان
۴. باغ هفت تنان شیراز
باغ هفت تنان یکی از قدیمی‌ترین باغ های شیراز است که هفت عارف بزرگ ایرانی در آن آرمیده‌اند. عمارت درون باغ نیز مربوط به دوره‌ی کریم‌خان زند است، اما خود باغ پیشینه‌ای بسیار دیرینه‌تری دارد. عمارت باغ هفت تنان پر است از نقاشی‌های زیبا که به عنوان شاهکاری از عصر زندیه به یادگار مانده‌اند. در میان عمارت نیز، حوضی قرار دارد که جلوه‌ی خاصی به فضا بخشیده و در گذشته از آب رکن‌آباد سرریز بوده است. این باغ در پای یک کوه واقع شده و به حافظیه بسیار نزدیک است.
آدرس باغ هفت تنان
شیراز، بلوار هفت تنان، روبروی چهل مقام
۵. باغ عفیف آباد
یکی دیگر از باغ های شیراز که در میان گردشگران محبوبیت زیادی دارد، باغ عفیف آباد است که در عصر صفویه بنا شده و عمارت باشکوهی در میان آن قرار دارد. این عمارت در حال حاضر به موزه‌ی سلاح‌های نظامی و موزه‌ی عبرت تبدیل شده است. در باغ عفیف آباد، علاوه بر عمارت زیبا و درختان سر به فلک کشیده، حمام و قهوه‌خانه‌ای تاریخی نیز وجود دارد که ارزش تاریخی باغ را افزایش داده است.
آدرس باغ عفیف آباد
شیراز، انتهای خیابان عفیف آباد، نزدیک به خیابان ستارخان
۶. باغ جنت شیراز
باغ جنت مربوط به دوره‌ی قاجار است و یکی از دل‌انگیزترین باغ های شیراز محسوب می‌شود. این باغ زیبا با آب‌نماهای منحصربه‌فرد، سروهای سر برافراشته و گلستان رنگارنگش پا را از مرزها فراتر گذاشته و شهرتی جهانی پیدا کرده است. در حال حاضر در ایام نوروز، بخشی از این باغ برای اسکان مسافران نوروزی تعبیه شده و بخشی دیگر نیز برای تمرین دوچرخه‌سواران در نظر گرفته شده است.
آدرس باغ جنت
ورودی غربی شیراز، بلوار امیر کبیر
7. باغ جهان نما
باغ جهان نما، باغی بسیار دل‌انگیز و زیبا در شمال شرقی شیراز است. این باغ در گذشته به قدری چشم‌نواز بود که تیمور گورکانی دستور داد نمونه‌اش را در سمرقند بسازند و نامش را هم « جهان نما» بگذارند. در میان باغ، عمارتی وجود دارد که توسط کریم خان زند ساخته شده است. این عمارت، شباهت زیادی به عمارت کلاه فرنگی باغ نظر دارد. اطراف عمارت، خیابانی وجود دارد که از هر دو سو، درختان سر به فلک کشیده احاطه‌اش کرده‌اند. این باغ زمانی با نام «زینت‌الدنیا» شهرت داشته است.
آدرس باغ جهان نما
شمال شرقی شیراز، ضلع شرقی خیابان حافظ، بالاتر از میدان حافظیه
8. باغ نظر شیراز
باغ نظر، فضایی آرام و روح‌نواز دارد و به عنوان یکی از دلنشین‌ترین باغ های شیراز شناخته شده است. اغلب گردشگران این باغ را با عمارت کلاه فرنگی‌اش می‌شناسند. عمارت کلاه فرنگی به دستور کریم خان زند و با هدف ایجاد فضایی برای پذیرایی از مهمانان و سفرای خارجی بنا شد. مراسم رسمی اعیاد نیز در این عمارت برگزار می‌شده است.
باغ نظر راهروهایی منظم دارد که همگی غرق در گل و بوته و درخت هستند. در میان این‌همه زیبایی، نیمکت‌هایی برای بازدیدکنندگان گذاشته شده تا لحظاتی را در گوشه‌ای آرام از باغ بنشینند و عطر گل‌های متنوع را تنفس کنند. عمارت کلاه فرنگی در حال حاضر به نام موزه‌ی پارس شهرت دارد و در آن آثاری از دوره‌های مختلف تاریخی به نمایش گذاشته شده است.
آدرس باغ نظر
شیراز، میدان شهدا، خیابان زند، روبروی ارگ کریمخانی
9. باغ منشی باشی
یکی از جاهای دیدنی شیراز که از دوره‌ی قاجار به جا مانده، باغ منشی باشی است. این باغ زیبا در سال ۱۳۵۴ به لیست آثار ملی ایران اضافه شده است. در حال حاضر از آن به عنوان مهمان‌سرا و پارکینگ اختصاصی استفاده می‌کنند.
آدرس باغ منشی باشی
شیراز، خیابان فردوسی
10. باغ و عمارت شاپوری شیراز
این باغ زیبا مربوط به عصر حاضر بوده که ساخت آن در سال ۱۳۱۵ به پایان رسیده است. این باغ به یکی از تاجران بزرگ شیراز به نام عبدالصاحب شاپوری تعلق داشته است؛ اما در سال ۱۳۷۰ توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شده و نامش در فهرست آثار ملی قرار گرفت. این باغ، عمارتی دارد که سبک معماری‌اش شبیه به معماری دوران قاجار است. در حال حاضر، باغ شاپوری یکی از جذاب‌ترین باغ های شیراز است که در فصول مختلف سال، گردشگران زیادی را به خود می‌بیند.
آدرس عمارت شاپوری شیراز
شیراز، خیابان کریم خان زند، خیابان انوری، تقاطع اهلی
11. باغ تخت شیراز
باغ تخت یکی از قدیمی‌ترین باغ های شیراز است که با نام باغ قراچه نیز شناخته می‌شود. این باغ متعلق به قرن پنجم هجری قمری بوده و به دستور اتابک قراچه بنا شده است. باغ تخت شیراز در دامنه‌ی باباکوهی قرار گرفته و ۹ طبقه دارد. قرن‌هاست که سبک ویژه‌ی معماری این باغ، بازدیدکنندگان را حیرت‌زده می‌کند.
آدرس باغ تخت شیراز
شیراز، چهارراه باغ تخت، بلوار جمهوری
12. باغ هنر
باغ هنر شیراز یکی از باغ های شیراز مربوط به دوره‌ی معاصر است. این باغ توسط شهرداری شیراز و به منظور توسعه‌ی هنر و فرهنگ بنا شده است. در میان باغ، غرفه‌هایی برپا شده‌اند که هنرمندان شیرازی، آثار هنری و صنایع دستی خود را در آن‌ها به نمایش می‌گذارند. اگر می‌خواهید به عنوان یادگاری و یا سوغات شیراز، صنایع دستی و هنری خریداری کنید، باغ هنر شیراز مقصد مناسبی برای شما است.
آدرس باغ هنر
شیراز، خیابان خاتونک
اقامت در شیراز با هومسا
اگر به شیراز سفر کردید و مایل هستید که از نزدیک با باغ های شیراز آشنا شوید، می‌توانید با اجاره ویلا و سوئیت در شیراز اقامت کنید و به گشت و گذار در این شهر بپردازید. بدون شک اجاره‌ی ویلا و سوئیت، آپارتمان، هتل آپارتمان و البته اجاره اقامتگاه بوم گردی شیراز برای شما بسیار به‌صرفه‌تر از اقامت در هتل خواهد بود. هومسا مراجعه کنید در مسیر انتخاب اقامتگاه مناسب شما در کنارتان خواهد بود. پس با وارد شدن به سایت هومسا اقامتگاه مورد نظر خود را انتخاب کنید تا تجربه‌ای دل‌نشین را برای خود رقم بزنید.
کلام آخر
برای رفتن به تمام جاهای تفریحی شیراز باید همه‌ی زمان خود را آزاد بگذارید و فقط به گشت‌وگذار در شیراز بپردازید؛ به خصوص اگر سفر شما کوتاه است. باغ های شیراز فقط گوشه‌ای از دیدنی‌های تاریخی و طبیعی این شهر چشم‌نواز است؛ پس قبل از سفر به شیراز، جاذبه‌هایش را بشناسید و هر کدام را که دوست داشتید در برنامه‌ی سفر خود بگنجانید.
سوالات متداول
معروف ترین باغ های شیراز کدامند؟
باغ ارم شیراز، باغ نارنجستان قوام، باغ دلگشا، باغ هفت تنان، باغ عفیف آباد، باغ جنت، باغ جهان نما، باغ نظر، باغ منشی باشی، باغ و عمارت شاپوری شیراز، باغ تخت شیراز، باغ هنر و…
