بازار کاشان؛ بازاری با بیش از 40 اثر تاریخی

بازارها از جمله جذاب‌ترین مکان‌های دیدنی هر شهری هستند، خصوصا بازارهای سنتی. در این نوع بازارها علاوه بر تماشای معماری بی‌نظیر، می‌توانید صنایع‌دستی همان شهر را خریداری کنید و از نزدیک با فرهنگ رایج آن منطقه آشنایی پیدا کنید. بازارها در ایران از بخش‌های مختلفی مانند راسته اصلی و فرعی، دالان‌ها، سراها، خانبار، چهارسو و… تشکیل می‌شوند. نمونه این نوع مراکز را می‌توانید در بازار تبریز، بازار بزرگ تهران، بازار اصفهان هم ببینید. در این مطلب قصد داریم درباره بازار کاشان بنویسیم. از تاریخچه آن بگوییم، بخش‌های مختلف آن را معرفی کنیم و در نهایت چند نمونه از دیدنی‌های اطراف مانند مسجد و مدرسه آقا بزرگ را معرفی کنیم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

آشنایی با بازار کاشان

بازار کاشان با بیش از 40 اثر تاریخی، از زیباترین جاهای دیدنی کاشان است. این بازار دارای بخش‌های مختلف از جمله چند تیمچه (بازارچه)، بازار میانچال، آب انبار، مسجد و مدرسه، راسته اصلی و راسته‌های فرعی، امامزاده، کاروانسرا و حمام است. در بین این 40 اثر، تیمچه امین‌الدوله زیباترین و معروف‌ترین بخش بازار محسوب می‌شود که از نظر معماری و تزئینات در نوع خود بی‌نظیر است. این بازار از خیابان بابا افضل تا دروازه دولت امتداد می‌یابد. ورودی‌های اصلی در این دو خیابان قرار دارند، اما از کوچه‌های اطراف هم امکان ورود به این بازار وجود دارد.

تاریخچه بازار کاشان

ساخت بنای قدیمی بازار به دوره آل‌بویه و سلجوقی باز می‌گردد اما بازاری که امروزه شاهد فعالیت آن هستیم در دوره قاجار ساخته شده است. به همین دلیل می توان ابن طور استنباط کرد که تاریخ ساخت این بازار از قرن هفتم تا اواخر دوره قاجار ادامه داشته اما اوج شکوه و زیبایی آن به دوره صفویه باز می‌گردد. متسفانه بیشتر آثار موجود در ایران به دلیل موقعیت جغرفیایی آن، همراه تحت تاثیر وقایعی چون زلزله قرار گرفته‌اند. این بازار نیز در اثر زلزله سال 1192 خسارت‌های بسیاری دید که در دوره فتحعلی شاه قاجار مرمت شد.

این اثر در تاریخ 8 شهریور 1288 با شماره 1284 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

معماری بازار کاشان

بازارها در ایران از بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند و هر بخش کارکرد متفاوتی داشته است. در ادامه با ما همراه باشید تا درباره هر بخش توضیحی کوتاه ارائه دهیم.

راسته‌های اصلی و فرعی

راسته اصلی به خیابان یا مسیر اصلی بازار گفته می‌شود که معمولا به صورت خطی است و دکان‌ها یا غرفه‌ها در دو طرف آن ساخته می‌شوند. در امتداد این راسته، اصناف گوناگونی در بخش‌های مختلف جای می‌گیرند. راسته‌های فرعی نیز موازی یا عمود بر راسته اصلی ساخته می‌شوند که البته تعداد آن‌ها بسته به میزان رونق اقتصادی شهر ممکن بود گسترده یا محدود باشند.

سرا

سرا یا خان در واقع نوعی تجارت‌خانه است که کالاهای مختلف از آنجا به بخش‌های دیگر بازار برای فروش ارسال می‌شود. سرا را شاید بتوان نوعی عمده فروش در نظر گرفت. از معروف‌ترین سراهای بازارهای ایران می‌توان به سرای گنجعلی‌خان کرمان و سرای وزیر تبریز اشاره کرد.

تیمچه

تیمچه‌ها فضاهایی بزرگ و سرپوشیده هستند که دورتادور آن را حجره‌هایی به هم پیوسته در 2 تا 3 طبقه فراگرفته و گاهی دارای طرح هشت ضلعی هستند. تیمچه‌ها در بازارهای ایران دارای طاق و گنبد مزین به کاربندی و مقرنس‌های زیبایی هستند که به دست استادکاران و هنرمندان ایرانی ساخته شده‌اند. تیمچه بزرگ قم و تیمچه امینی در کاشان از جمله مواردی هستند که بازدید کنندگان بسیاری دارند.

حجره

حجره را می‌توان کوچکترین بخش بازار در نظر گرفت که اندازه‌هایی برابر با 10 تا 25 متر دارند. حجره‌هایی که در طبقات پایین و در اطراف راسته‌ها قرار دارند برای فروش مستقیم کالا به مردم مورد استفاده قرار می‌گیرند و حجره‌های طبقات بالا معمولا به عنوان دفتر یا واحد اداری کاربرد دارند. امروزه کمتر از کلمه حجره استفاده می‌شود.

چهارسو یا چارسوق

چهارسو محل تقاطع دو راسته اصلی با تزئینات بسیار مفصل‌تر است.

قیصریه

قیصریه فضایی است که رفت‌وآمد مردم در آن بسیار کمتر بوده و با یک در از بقیه بازار جدا می‌شود. این محل برای انجام کارهای هنری ظریف مانند زرگری، سوزن‌دوزی که نیاز به تمرکز بیشتری دارد، به کار برده می‌شود.

خانبار

خانبار یا کالنبار فضایی در پشت حجره است که در آن به انبار کالا یا کار بر روی اجناس پرداخته می‌شود.

البته بازارهای ایران بخش‌های دیگری هم دارند که در اینجا مجال پرداختن به همه آنها نیست.

چگونه گوشه‌گوشه بازار کاشان را در کمترین زمان ببینیم؟

بازار کاشان چندین ورودی اصلی و فرعی دارد که باعث می‌شود از هر نقطه‌ای از شهر بتوانید وارد بازار شوید، در اینجا ما از سمت میدان کمال الملک و خیابان بابا افضل وارد بازار می‌شویم و به ترتیب دیدنی‌های این بازار را به شما معرفی خواهیم کرد.

مسجد و مدرسه امام (سلطانی)

از ورودی بازار وارد راسته اصلی شوید و از تماشای مغازه‌های اطراف لذت ببرید تا به یکی از بزرگترین بناهای تاریخی این بازار برسید، یعنی مسجد و مدرسه امام یا سلطانی که بنایی با تاریخ 200 ساله و مربوط به دوره قاجار است. این بنا در زمان فتحعلی شاه ساخته شده و یکی از عالی‌ترین بناهای موجود در بازار است. این مسجد و مدرسه که محل زندگی و تحصیل طلبه‌های کاشان است دارای طرح‌و‌ نقشه‌ای بسیار زیبا، حیاطی با حوض و درختان و کلگاری منحصر به فرد و سردری کاشیکاری شده است. درب‌های چوبی با شیشه‌های رنگی بر جذابیت این بنا افزوده است.

بعد از تماشای این مدرسه عالی، مسیر خود را ادامه دهید تا به امامزاده درب زنجیر برسید.

امامزاده درب زنجیر

امامزاده حارث (ع) که به امامزاده درب زنجیر شناخته می‌شود، دارای یک رواق و صحن وسیع و  همچنین مناره‌ها و گنبد کاشیکاری و فیروزه‌ای رنگ است. بخش‌های داخلی گنبد با آینه‌کاری و کاشیکاری بسیار زیبایی تزئین شده است و دورتادور گنبد پنجره‌هایی تعبیه شده‌اند که نور را به داخل هدایت می‌کنند.

بعد از بازدید و زیارت این امامزاده مسیر خود را در مسیر راسته اصلی ادامه دهید. بعد از عبور از مسجد ملا احمدی، کوره‌پزخانه و مسجد کفش‌دوزها به یکی از زیباترین بخش‌های بازار خواهید رسید. یعنی تیمچه معروف امین‌الدوله.

تیمچه امین‌الدوله؛ حیرت‌انگیزترین بنای بازار کاشان

تیمچه امین الدوله که در منابع مختلف گاه به کاروانسرای امین الدوله یا سرای امین الدوله گفته می‌شود به دستور فرخ خان غفاری کاشی ملقب به امین الدوله ساخته شده است. استاد علی مریم کاشانی، طراح و معمار معروف دوره قاجار بین سال های 1280 تا 1284 آن را بنا کرد. یکی از ویژگی‌های بارز این ساختمان در کنار معماری اصیل ایرانی و تزئینات باشکوه، رعایت اصول هندسی بسیار دقیقی است که باعث شده بعد از گذشت سال‌ها، خسارت زیادی به بنا وارد نشود. استحکام این بنا ستودنی است.

تیمچه امین الدوله بنایی دو طبقه با سقف بسیار بلند و دهانه ورودی وسیعی است. مقرنس‌های به کار رفته در سقف که با کاشی‌های خیره کننده تزئین شده‌اند از زیباترین بخش‌های این تیمچه هستند و چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند. این سقف تبدیل به سوژه عکاسی بسیاری از گردشگران شده و البته معظلی برای آن‌ها. خیلی سخت است زاویه پیدا کنید که بتوانید تمام شکوه و عظمت معماری این تیمچه را در یک قاب به ثبت برسانید. حجره‌های طبقه بالا دارای پنجره‌های چوبی هستند اما در طبقه پایین، بیشتر درها فلزی هستند. در حجره‌های تیمچه امین الدوله انواع فرش‌های دستباف با طرح‌ونقش منحصربه‌فرد و رنگ‌های بی‌نظیر به فروش می‌رسند.

حمام خان؛ یک چایخانه و سفره‌خانه دلنشین

بنای دیگری که در مسیر بازدید خود پیشنهاد می‌کنیم از آن دیدن کنید، حمام خان است که امروزه به عنوان چایخانه و رستوران استفاده می شود. حمام خان برخلاف سایر بناهای بازار کاشان، مربوط به دوره زندیه است. با گذر از چند پله وارد فضای اصلی بنا خواهید شد که در مرکز آن حوضی قرار دارد و دورتادور سکوهایی برای نشستن و خوردن یک وعده غذای خوشمزه. ورودی حمام دارای کاشیکاری‌های بسیار زیبایی است که تماشا و عکاسی از آن خالی از لطف نخواهد بود.

بعد از یک استراحت یک ساعته مقصد بعدی تیمچه صباغ است.

تیمچه صباغ

تیمچه صباغ یکی دیگر ار بناهای بسیار زیبای بازار کاشان است. این تیمچه که به بازار حاجی سید حسین نیز شهرت دارد دارای بدو بخش مختلف است؛ هشتی و فضای اصلی تیمچه. حجره ها مانند معماری سایر تیمچه ها دورتادور قرار گرفته و در بخش میانی هم یک حوض بزرگ قرار دارد. تزئینات به کار رفته در این تیم تیمچه چیزی از امین الدوله کم ندارد. نام این بنای قاجاری از بانی آن یعنی حاج شیخ حسن صباغ وام گرفته شده است. خوشبختانه این بنا در سال 1382 و با شماره 10253 در فهرست آثار ملی ثبت شده تا از دخل و تصرف غیرغانونی و تخریب در امان بماند.

مسجد میرعماد از قدیمی‌ترین بناهای بازار کاشان

مسجد میرعماد از بنای بسیار مهم بازار کاشان است که قدمت آن به دوره‌های سلجوقی تا صفویه باز می‌گردد. این مسجد در نزدیکی میدان بازار قرار گرفته و به همین دلیل به آن مسجد میدان هم می‌گویند. شاید خارق‌العاده‌ترین و حیرت‌انگیزترین بخش این مسجد سردر زیبای آن است که معماری اصیل ایرانی را به نمایش می‌گذارد. در دیواره‌های اطراف این سردر، کتیبه‌هایی نقش بسته‌اند که به دستور پادشاهان قراقویونلو و صفویه و قاجاریه نگاشته شده‌اند. این کتیبه اطلاعات زیادی درباره آداب‌ورسوم و… در اختیار ما قرار می‌دهند.

محراب مسجد میرعماد که امروزه در موزه اسلامی برلین نگهداری می‌شود از آثار ارزشمند این بنا است. مسجد در تاریخ 1310 با شماره 117 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

خرید از بازار کاشان

در بازار کاشان می‌توانید کالاهای مختلفی خریداری کنید. این بازار سنتی نیز مانند سایر بازارهای سنتی ایران دارای راسته‌ها و سراهای مختلفی هستند. بازار کفاشان، بازار مسگرها و بازار فرش فروش‌ها. تیمچه امین‌الدوله به عنوان راسته فرش فروش‌ها، معروف‌ترین بازار کاشان است. کالاهای دیگری چون انواع ظروف مسی، گلاب و عرقیجات، سفال، صنایع‌دستی و… در بخش‌های مختلف بازار عرضه می‌شوند.

برگزاری مراسم محرم در بازار کاشان

یکی از مهمترین مراسم‌هایی که در بازار کاشان برگزار می‌شود، حرکت دسته‌های عزاداری در ماه محرم است. از ششمین روز این ماه تا روز عاشورا دسته‌ها از ورودی‌های دروازه دولت، بازار مسگرها، پانخل و گذرنو راهی بازار می‌شوند و در نهایت در تیمچه امین الدوله به هم می‌رسند. تعداد این دسته به 70 تا 80 مورد می‌رسد.

دیدنی‌های اطراف بازار کاشان

این شهر دیدنی‌های بسیاری دارد اما از بین آن‌ها مسجد آقا بزرگ کاشان با 500 متر فاصله، حمام سلطان امیراحمد با 1.3 کیلومتر و خانه بروجردی‌ها با 2 کیلومتر فاصله، نزدیک‌ترین جاهای دیدنی کاشان به بازار سنتی این شهر هستند. پس اگر بازدید از این بازار زودتر از زمان مورد انتظارتان تمام شد می‌توانید بقیه روز را راهی یکی از این سه بنای تاریخی و زیبا شوید.

دسترسی به بازار کاشان

همانطور که قبلا هم گفتیم این بازار دو ورودی اصلی دارد که یکی در خیابان بابا افضل و دیگری در دروازه دولت واقع شده است.

• مسیر 1: کاشان میدان کمال الملک، خیابان بابا افضل
• مسیر2: کاشان، دروازه دولت، خیابان اباذر

نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به بازار کاشان در میدان کمال‌الملک قرار گرفته است.

اقامت در کاشان

کاشان علاوه بر بازار دیدنی خود، جاهای دیدنی بسیار دیگری هم دارد که بازدید از آن‌ها می‌تواند بسیار جذاب باشد. جاذبه‌هایی چون تپه سیلک، خانه‌ عامری ها و بروجردی‌ها، حمام فین، شهر زیرزمینی نوش آباد و مدرسه سلطانیه تنها چند نمونه شناخته شده از آن‌ها هستند. پیشنهاد می‌کنیم با اجاره ویلا و سوئیت در کاشان، از تک‌تک آن‌ها دیدن کنید و سفری دلچسب برای خود رقم بزنید.

معرفی چند نمونه اقامتگاه جذاب در کاشان

کاشان به عنوان یک شهر تاریخی، تعداد زیادی خانه قدیمی دارد که تبدیل به واحدهای بومگردی و هتل شده‌اند. هتل سنتی درب باغ و کاشانه ماهور از جمله این موارد هستند. اگر به اقامت در چنین واحدهایی علاقه‌مند هستید پیشنهاد می‌کنیم سری به وب سایت هومسا بزنید و از پیشنهادهای جذاب آن استفاده کنید.